وحید صادقی - دانشیار گروه زبان شناسی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)
زهرا سبزعلی - دانش آموخته ی کارشناسی ارشد زبان شناسی همگانی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)

جایگاه غلت­ها در نظام­های واجی مشخصه­بنیاد چندان روشن نیست. برخی، غلت­ها را در طبقه­ی واجی واکه­ها قرار می­دهند؛ برخی نیز معتقدند که غلت­ها شاخصه­های صوتی منحصربه­فردی دارند که آن­ها را از واکه­ها و همخوان­ها (اعم از همخوان­های گرفته و رسا) متمایز می­کند. پژوهش حاضر به بررسی ویژگی صوت­شناختی همخوان غلت سختکامی /j/ در نظام آوایی زبان فارسی می­پردازد. برای این منظور، تعدادی کلمه حاوی غلت /j/ را به­عنوان کلمات هدف آزمایش انتخاب کردیم. برای بررسی اثر بافت واکه­ای و جایگاه نوایی بر ویژگی­های صوتی غلت سخت­کامی /j/، این همخوان­ را در سه جایگاه آغازی، میانی و پایانی کلمات در مجاورت تمامی شش واکه­ی زبان فارسی قرار دادیم. برای تحلیل آوایی داده­ها، تعدادی پارامتر صوتی حوزه­ی فرکانس (F۱، F۲ و F۳ و پهنای نوار این سازه­ها) و دامنه­ی انرژی موج صوتی (دامنه­ی انرژی کل، دامنه­ی انرژی فرکانس­های ۱-۰ کیلوهرتز و ۵-۱ کیلوهرتز) بر روی ناحیه­ی ایستای غلت سخت­کامی/j/ و واکه­های مجاور اندازه­گیری شد. نتایج پژوهش نشان داد آنچه به شکل پایدار و منظم طیف فرکانسی غلت /j/ را از واکه­ی مجاورش متمایز می­کند، تغییر فرکانس سازه­ها و کاهش دامنه­ی انرژی فرکانس­های میانی و بالا است. این نتایج همچنین نشان داد که میزان باریک­شدگی حفره­ی دهان از /i/ به /j/ آنقدر زیاد نیست که بر مقادیر فرکانس، پهنای نوار و شدت انرژی F۱ تاثیر بگذارد و فقط در حدی است که باعث می­شود الگوی واک­سازی حنجره تغییر و دامنه­ی انرژی فرکانس­های میانی و بالا تضعیف شود.

دامنه ی انرژی فرکانس های میانی و بالا, غلت سختکامی, نظام واجی مشخصه بنیاد, واکه ی افراشته پیشین, همبسته های صوتی