رضا روشن - کارشناس ارشد گروه سازه های هیدرولیکی، موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو، تهران، ایرا ن
شهرام کریمی خدایی - کارشناس ارشد گروه سازه های هیدرولیکی، موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو، تهران، ایرا ن
یونس امین پور - کارشناس ارشد گروه سازه های هیدرولیکی، موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو، تهران، ایرا ن

تخلیه کننده های تحتانی یکی از مهمترین اجزا تشکیل دهنده سدها بوده که به منظور تنظیم دبی یا رها کردن آب سدها به کار می روند. برای تنظیم جریان د قسمتی از تونل دریچه های تنظیم یا سرویس استفاده می شود. به دلیل سرعت زیاد جریان خروجی از این دریچه ها، خطر بروز کاویتاسیون در بستر جریان بسیار محتمل است. در این گونه موارد هوادهی به نزدیک مرزهای جریان به عنوان کارآمدترین روش برای جلوگیری و یا کاهش خسارات ناشی از رخداد کاویتاسیون شناخته شده است. در تونل های با مقطع دایروی یا نعلی شکل بجاری استفاده از هواده های چهارگوش (که مستلزم بتن ریزی ثانویه با صرف زمان و هزینه زیاد می باشد)، می توان از هواده های حلقوی و یا در صورت محدودیت از هواده های شیاری استفاده نمود. برای انجام آزمایش ها و مطالعات عملکرد هواده های حلقوی و شیاری دو مدل فیزیکی تونل تخلیه کننده، تحتانی سد گتوند علیا با مقیاس ۱:۲۵ و مدل فیزیکی سرریز نیلوفری سد هراز با مقیاس ۱:۳۰ درنظر گرفته شده است. مطالعات نشان می دهد که در تونل های با قطر بزرگ استفاده از هواده حلقوی با طرح مناسب، بسیار کارآمد بوده و هوارسانی به جریان را به خوبی انجام می دهد. در تونل های با قطر کمتر استفاده ازهواده شیاری بجای هواده حلقوی توصیه می گردد.

تخلیه کننده تحتانی، کاویتاسیون، هواده حلقوی، هواده شیاری