روح اله مقصودی مقدم
عبدالرحمان بهرامی
حسین محجوب
فرشید قربانی

مقدمه: ترکیبات آلی فرار از آلاینده های بسیار مهم هوا می باشند که در صنایع پتروشیمی و نفتی، باعث ایجاد مخاطراتی برای پرسنل شاغل در کارخانه ها و تاثیر بر محیط زیست می گردند. هدف از این مطالعه ارزیابی و تعیین مقدار آلاینده های بنزن، تولوئن و گزیلن(اورتو، پارا و متا) در هوای مجتمع پتروشیمی بندر ماهشهر می باشد. مواد و روش ها: این تحقیق یک مطالعه مقطعی می باشد، به منظور تعیین حجم نمونه از نتایج حاصل از ارزیابی مقدماتی که در مطالعه مشابه در واحدهای پتروشیمی جهت اندازه گیری غلظت هیدروکربن ها انجام شده بود استفاده گردید و تعداد ۱۸۰ نمونه در فصل زمستان ۱۳۸۷ و تابستان ۱۳۸۸ جمع آوری شد. هم چنین جهت انجام نمونه برداری و تجزیه آلاینده ها روش ۱۵۰۱ ارائه شده به وسیله انستیتوی ملی ایمنی و بهداشت حرفه ای مورد استفاده قرار گرفت. از لوله نمونه گیر زغال فعال متصل به پمپ جهت نمونه برداری استفاده شد، پس از نمونه برداری، مراحل آماده سازی نمونه و استخراج آلاینده ها به وسیله حلال دی سولفید کربن انجام گرفت و تجزیه نمونه ها به وسیله دستگاه گاز کروماتوگرافی طیف سنج جرمی(مدل CP-۳۸۰۰, CP-۳۳۸) مجهز به ستون های مویی انجام گردیده است. تحلیل داده ها با کمک نرم افزار SPSS-۱۷ انجام گردید. یافته های پژوهش: نتایج اندازه گیری ترکیبات نشان داد که غلظت بنزن در فصول تابستان و زمستان به ترتیب ۳۴ درصد و ۱۳ درصد از محل های نمونه برداری جمع آوری شده در مجتمع پتروشیمی بیشتر از مقادیر حدود آستانه مجاز توصیه شده به وسیله کمیته متخصصین بهداشت صنعتی آمریکا و کمیته فنی بهداشت حرفه ای ایران می باشد. هم چنین نتایج نشان داد که بین مقادیر غلظت آلاینده ها در هوای محیطی داخل در زمستان و تابستان برای تولوئن(۲۸۵/۰±۱۱۱/۰ و ۵۰۲/۰±۲۷۱/۰)، پارا و متاگزیلن(۰۸۲/۰±۰۴۱/۰ و ۶۵/۰±۲۷۳/۰) و اورتو گزیلن(۰۳۳/۰±۰۱۶/۰ و ۲۵۳/۰±۱۱/۰) و هوای محیطی خارج در زمستان و تابستان برای تولوئن(۰۱۴/۰±۰۱۵/۰ و ۱۲۵/۰±۱۲۶/۰)، پارا و متاگزیلن(۰۱۹/۰±۰۰۹۷/۰ و ۱۲/۰±۰۶۴/۰) و اورتو گزیلن(۰۰۵/۰±۰۰۳/۰ و ۰۲/۰±۰۱۹/۰) اختلاف معنی داری وجود دارد،(۰۵/۰P) بحث و نتیجه گیری: ارزیابی این ترکیبات نشان می دهد که بالاترین غلظت در تابستان و پایین ترین غلظت در فصل زمستان می باشد. افزایش غلظت در تابستان به دلیل افزایش تبخیر ترکیبات فرار آلی ناشی از منابع موقتی در اثر دمای بالا می باشد. تراکم غلظت ترکیبات آلی فرار عموما در اثر افزایش دما و سرعت باد افزایش می یابد.

volatile organic compounds, petrochemical, environmental air, gas chromatography, ترکیبات آلی فرار، پتروشیمی، هوای محیطی، گاز کروماتوگرافی