فرناز فرجی کلجاهی - University of Tehran
مهدیه یلدایی - Art University of Isfahan
احد نژاد ابراهیمی - Islamic Art University of Tabriz

روابط سیاسی-فرهنگی ایران و آلمان و شکل گیری کارخانه های صنعتی تبریز از اواخر دوران قاجار تا پایان پهلوی اول فرناز فرجی کلجاهی[۱]، مهدیه یلدایی[۲]، دکتر احد نژاد ابراهیمی[۳] چکیده تبریز از اولین شهرهای متاثر از جهان صنعتی در ایران است. آلمان در ابتدای توجه اش به ایران در اواخر قرن سیزدهم شمسی و دوران مشروطه عنایت ویژه ای به تبریز داشت و فعالیت های صنعتی و بازرگانی خود را در این شهر گسترش داده بود. محصول این تعاملات ساخت تعدادی کارخانه ی صنعتی در تبریز بود که آلمانی ها به طرق مختلف، نظیر تامین ماشین آلات، سرمایه گذاری مالی و تامین نیروی انسانی در ایجاد آنها نقش داشته اند. هدف این پژوهش شناسایی تاثیر این روابط در شکل گیری و تغییر کالبدی و ساختاری معماری کارخانه های صنعتی تبریز است. پژوهش حاضر به روش کیفی و با راهبرد توصیفی-تحلیلی به مطالعه ی تطبیقی میان ویژگی های معماری مشترک کارخانه های صنعتی تبریز و آلمان در بازه ی چهل ساله ی ۱۲۸۹ تا ۱۳۲۹ش (۱۹۱۰ تا ۱۹۵۰م) پرداخته است. داده ها از طریق مطالعه ی سفرنامه ها، اسناد رسمی کارخانه ها، خاطرات و مشاهدات میدانی جمع آوری شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که تشابه عمده میان ساختارهای کارخانه های چرم سازی، نساجی و پارچه بافی ساخته شده در تبریز و دو ایالت باواریا و میلنهم در آلمان در پلان و سازمان فضایی و مصالح و سازه ی اجرایی است. آنچه که معماری این دو را از هم متمایز می سازد، جزئیات و تزئینات به کاررفته در بناها است که بیشتر رنگ و بویی محلی دارند. واژه های کلیدی: میراث صنعتی، معماری صنعتی، پهلوی اول، تبریز، آلمان    [۱] . پژوهشگر حفاظت از میراث و منطرهای فرهنگی، دانشگاه نیوکاسل انگلستان، (نویسنده مسئول) (farnaz.faraji@newcastle.ac.uk)  [۲] . کارشناس ارشد رشته مطالعات معماری ایران، دانشگاه هنر اصفهان، (m.yaldae@gmail.com) [۳] . دانشیار دانشکدهی معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، (ahadebrahimi@tabriziau.ac.ir) تاریخ دریافت: ۳۰/۰۲/۱۴۰۰ تاریخ تایید: ۰۲/۰۶/۱۴۰۰

Keywords: Industrial Heritage, Industrial Architecture, Pahlavi I, Tabriz, Germany., میراث صنعتی تبریز, کارخانه های صنعتی, ویژگی های معماری صنعتی, معماری پهلوی اول, تاثیر آلمان.