بهزاد اویسی - کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ایلام، ایران
بتول رستمی - کارشناسی ارشد جامعه شناسی، دانشگاه ایلام ، ایران
سیاوش یاری - استادیار تاریخ، دانشگاه ایلام ، ایران

نظام های حکومتی ایران در دوره بعد از اسلام، بازتولید نظام سیاسی ایران قبل از اسلام بود که در فر­آیند سیاسی چندصدساله و هم زمان با اسلامی شدن جامعه ایرانی و کسب استقلال تدریجی از خلافت صورت پذیرفت. غزنویان نخستین حکومت ترک نژاد ایرانی بودند که برعکس بسیاری از حکومت­های ایرانی، قدرت یافتن آنان مبنای قبیله­ای نداشت. حاکمان غزنوی نه روسای قبایل، بلکه غلام سپاهسالارانی بودند که رده­های مختلف نظامی را با تلاش خویش به دست آورده بودند و خصلت نظامی­گری و استبداد، در تمام وجود آنان ریشه داشت. در این مقاله می کوشیم براساس نظریه لیکرت و با تکیه بر آثار برجسته ادبی تاریخی این دوره؛ یعنی تاریخ بیهقی و دیوان سه شاعر درباری عنصری و فرخی و منوچهری نظام حکومتی غزنویان را در دو سطح میانی (ساختاری) و سطح کلان (محیطی) بررسی کنیم. در سطح میانی (ساختاری) نحوه ارتباط و تمرکز و تمرکزنیافتن، سیستم رهبری لیکرت و در سطح کلان (محیطی)، نظام ارزشی و چگونگی تاثیر آن بر شیوه رهبری غزنویان را تبیین می­­­کنیم. غزنویان با ترویج نظام ارزشی الهی و انتساب حاکمیت خود به پیامبر(ص) از طریق خیلفه بغداد، به حکومت خویش تقدس بخشیده و جنایاتشان را توجیه می کردند. بدین وسیله، نظام دیکتاتوری پدید آوردند که به شدت متمرکز بود؛ یعنی تمام تصمیم گیری ها در راس سازمان انجام می گرفت و سیستم شماره یک لیکرت، یعنی شیوه آمرانه، در آن حکمفرما بود.

غزنویان, نظریه لیکرت, آثار ادبی, مدیریت, مسعود غزنوی