حسن ساری خانی - گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان

ویژگیهای نور شامل کمیت نور (شدت و مدت زمان نوردهی) و کیفیت (ترکیب طیفی) از عوامل مهم موثر بر رشد و فیزیولوژی گیاهان میباشند. نور علاوه بر تامین انرژی مورد نیاز برای فتوسنتز، نقش سیگنالینگ بسیار مهمی در فرآیندهای بسیار مهم گیاه شامل رشد و فتومورفوژنز دارد. اگرچه در بسیاری از مناطق کشور مشکل نور زیادی وجود دارد و مشکلاتی را در پرورش گیاهان ایجاد میکند اما با توجه به شرایط مختلف پرورش گیاهان از جمله اتاقک رشد، فیتوترون، کارخانه گیاهی و گلخانه نوردهی مصنوعی برای افزایش کیفیت و کمیت تولید امری اجتناب ناپذیر است. تکنولوژی و دانش نوردهی مصنوعی گیاهان در سالهای اخیر به طور چشمگیری افزایش یافته است. در این بین استفاده از طیفهای تولید شده توسط دیودهای ساطع کننده نور (LED)، که مزایای متعددی مانند امکان تنظیم طیف و شدت نور در مقایسه با سایر منابع نوری معمولی ارائه میدهند، سبب افزایش استفاده از نوردهی مصنوعی در محیطهای کنترل شده و همچنین در محیطهای باز شده است. نوردهی مصنوعی با اهداف مختلف شامل نوردهی در محیطهای کاملا کنترل شده، نوردهی به صورت تکمیلی، نوردهی برای افزایش طول روز و نوردهی برای تولید متابولیتهای ثانویه گیاهی مورد استفاده قرار میگیرد. تاثیر طیف نور و نحوه اثر آن بر فتوسنتز، فرآیندهای فتوپریودی و همچنین مسیرهای تولید متابولیتهای ثانویه از اهداف فیزیولوژیکی نوردهی مصنوعی است. این دانش را میتوان در کشاورزی حفاظت شده و گلخانه ای به منظور افزایش کمیت و کیفیت محصول استفاده کرد. این مقاله به بررسی اجمالی تاثیر ویژگیهای نوردهی مصنوعی بر رشد گیاه، فتومورفوژنز و تولید متابولیتهای ثانویه گیاهان باغبانی میپردازد.

زمان نوردهی، شدت نور، کیفیت نور، گل انگیزی، منابع نور.