سعادت ساریخانی - گروه باغبانی، پردیس ابوریحان دانشگاه تهران، تهران، ایران
کورش وحدتی - گروه باغبانی، پردیس ابوریحان دانشگاه تهران، تهران، ایران
محمودرضا روزبان - گروه باغبانی، پردیس ابوریحان دانشگاه تهران، تهران، ایران
مهدی فلاح - گروه باغبانی، پردیس ابوریحان دانشگاه تهران، تهران، ایران
سکینه نوروزی - گروه باغبانی، پردیس ابوریحان دانشگاه تهران، تهران، ایران
محسن ضرونی - گروه باغبانی، پردیس ابوریحان دانشگاه تهران، تهران، ایران

منابع ژنتیک گیاهی تضمین کننده امنیت غذایی و توسعه اقتصادی پایدار هستند و بهره برداری از این منابع، استراتژی پایدار و بلندمدت برای تعدیل پیامدهای منفی تغییر اقلیم است. با توجه به تنوع ژنتیکی بالا در ژرم پلاسم گردو در ایران، برنامه اصلاح گردو با هدف دستیابی به ارقام با صفات مطلوب میوه، دیربرگده با تاریخ برداشت زودهنگام بر پایه بهره برداری از تنوع ژنتیکی، دورگ گیری هدفمند و اصلاح مولکولی در دانشگاه تهران انجام گرفت. در همین راستا جمعیت گردو در استانهای فارس، کهکیلویه و بویراحمد، ایلام، مازندران، البرز، همدان، تهران، خراسان رضوی، لرستان و زنجان مورد ارزیابی قرار گرفت و در مجموع بالغ بر ۱۱۱۰ ژنوتیپ در این مناطق پلاک کوبی شدند و براساس دو توصیف نامه IPGRI و UPOV مورد ارزیابی مورفولوژیک قرار گرفتند. ارزیابی مورفولوژیک ژنوتیپ انتخابی گردو نشان داد که تنوع ژنتیکی بالایی در جمعیت انتخابی از نظر صفات مورد مطالعه وجود داشت. به طوریکه دامنه تغییرات وزن میوه، وزن مغز و درصد مغز به ترتیب بین ۳/۹۵-۲۲/۶۰ گرم، ۱/۶۹-۱۱/۵۶ گرم، ۲۹/۱۶-۷۸/۲۰ درصد متغیر بود. میانگین ضخامت پوست سخت و عادت باردهی جانبی در بین ژنوتیپ های مورد مطالعه به ترتیب ۱/۲۲ میلیمتر و ۷۶/۰۹ درصد بود. ارزیابی مورفولوژیک این ژنوتیپ ها، منجر به معرفی ۲۹ ژنوتیپ برتر و دیربرگده گردو شد. ژنوتیپ های برتر انتخابی دارای عملکرد زیاد تا خیلی زیاد بودند. وزن میوه و مغز ژنوتیپ های برتر انتخابی بهترتیب بین ۱۳/۶۹-۱۸/۶۱ گرم و ۷/۱۶-۱۰/۱۲ گرم متغیر بود. همچنین تمام ژنوتیپ های برتر انتخابی دارای میوه درشت با درصد مغز بالای ۵۰ درصد بودند. به طور کلی و با توجه به نتایج بدست آمده، ژنوتیپ های برتر انتخابی در این پژوهش از نظر بسیار از صفات اصلاحی برتر میباشند، لذا نه تنها میتوانند به عنوان والد در برنامه های اصلاحی بعدی استفاده شوند، بلکه برخی از آنها پتانسیل معرفی به عنوان رقم تجاری جهت تعدیل اثر تغییر اقلیم را دارند.

ایران، ، باردهی جانبی، ژرم پلاسم، ژنوتیپ برتر گردو، منابع ژنتیک گیاهی.