روح اله نیک فکر - هیئت علمی دانشگاه پیام نور، واحد یاسوج، ایران
راضیه بیگلری فراش - دانشجوی کارشناسی ارشد گیاهان دارویی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

گیاه بذرالبنج یکی از گیاهان دارویی مهم میباشد که به علت دارا بودن آلکالوئیدهای ارزشمند در اندامهایش در صنعت داروسازی نقش بسیار مهمی پیدا کرده است. افزایش تولید متابولیتهای ثانویه در کشت بافت اغلب با وجود ترکیبات خاصی به نام الیسیتور یا محرک صورت میگیرد. کیتوزان از جمله محرکهایی است که از طریق ایجاد تنش اکسیداتیو در تولید متابولیتهای ثانویه نقش دارد. بدین منظور این آزمایش به صورت فاکتوریلدر قالب طرح کاملا تصادفی با دو فاکتور شامل کیتوزان در چهار سطح ۰)،۵۰،۱۰۰،۱۵۰ میکرومولار) و زمان در سه بازه ۲۴)، ۴۸ و ۷۲ ساعت) با سه تکرار انجام گرفت. ابتدا با استفاده از کشت ریز نمونه های برگی حاصل از گیاهچه های درون شیشه ای در محیط کشت حاوی هورمونهای مناسب کالوسزایی، کالوسهای کافی تولید شد. کالوس ها در محیط مایع حاوی کیتوزان با غلظتها و بازه های زمانی فوق قرار گرفتند. کالوس ها پس از برداشت عصاره گیری شد. عصاره ها توسط دستگاه کروماتوگرافی طیف سنج جرمی آنالیز گردید و روند تغییرات ترکیبات در جداولی با غلظتهای ثابت و بازه های زمانی مختلف با هم مقایسه شد. طبق نتایج، ترکیبات حاصل از تیمارهای ۵۰ و ۱۰۰ کیتوزان در بازه های زمانی ۲۴ و ۴۸ ساعت از پایداری بیشتری برخوردار بود و تغییرات کمتری در آنها مشاهده شد. با توجه به اینکه اغلب ترکیبات به صورت تجزیه شده توسط دستگاه GC/MS شناسایی شد. تحقیق بیشتر جهت شناسایی منشا این ترکیبات مورد نیاز است.

کیتوزان، متابولیتهای ثانویه، بنگدانه سیاه.