حسن محسنی - دانشگاه تهران - دانشکده حقوق و علوم سیاسی - گروه حقوق خصوصی
امیرحسین رضایی نژاد - دانشگاه تهران

در برخی کشورهای وابسته به نظام حقوقی کامن لا، می شود رای را به طور شفاهی صادر نمود. برای این نحو صدور رای، مزایایی همچون اعطای فرصت بیشتر به دادرسان برای پرداختن به دیگر امور قضایی و در معرض دید همگان قرار دادن عدالت موجب شده بسیاری از حقوقدانان غربی از صدور رای شفاهی دفاع کنند. در جهت مقابل، در فرانسه به عنوان نمونه بارز نظام حقوقی رومی ژرمنی، اثری از رای شفاهی دیده نمی شود و در قوانین مراحل سه گانه ای شور، تحریر و اعلام رای پیش بینی شده است. رای در مرحله اعلام بسیار قابل مقایسه است با رای شفاهی. حقوق ایران کمترین اشاره ای به صدور رای شفاهی ندارد و درباره اعلام رای نیز مقررات آیین دادرسی با تدوین قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۷۹، مجمل شده است. این پژوهش که به مرزهای ثابت نظام های حقوقی معطوف است، رای شفاهی و مبانی صدور و مزایای آن را بررسی می کند و در کنار آن به معنا و مفهوم و کارکرد اعلام رای می پردازد و سرانجام، بر این امر تاکید دارد که صدور رای شفاهی و اعلام رای، با همه مزایا و معایب آن، نه به عنوان راهکار دائمی بلکه به عنوان یک روش موقتی برای مدیریت زمان در قضاوت و افزایش اثربخشی آرای قضات می تواند شایسته توجه باشد.

رای شفاهی, رای کتبی, اعلام رای, انشای لفظی, نوشتن رای