چالش ها و راهکارهای پیش رو برای بهبود سوء تغذیه از طریق غنی سازی زیستی گندم

یکی از مشکلات کنونی کشور سوء تغذیه ناشی از دریافت کم عناصر ریزمغذی از جمله آهن و روی می باشد که دلیل اصلی آن تنوع پایین رژیم غذایی مردم این کشورها و نقش عمده غلات به خصوص گندم در تامین انرژی و ریزمغذی ها است. با توجه به نقش های فیزیولوژیک بسیار مهم عناصر آهن و روی در بدن و پایین بودن ذاتی این عناصر در دانه گندم (بین ۱۰ تا ۵۰ میلی­گرم بر کیلوگرم) افزایش میزان این عناصر در گندم الزامی است و از طرفی، گندم دارای ترکیبات ضد تغذیه­ای مانند اسید فیتیک می­باشد که جذب این عناصر را در بدن کاهش می­دهند. در این بین کاربرد کودهای حاوی عنصر روی به­صورت محلول­پاشی در مراحل رویشی و رشد دانه با اثر گذاری بر متابولیسم سلول و بهبود آن، سبب افزایش پارامترهای دخیل در عملکرد مانند تعداد سنبله در واحد سطح، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه می گردد که برآیند این عوامل به شکل افزایش عملکرد دانه نمود می­یابد. بهبود خصوصیات کیفی از جمله افزایش محتوای عناصر میکرو در دانه (روی و آهن)، اسید آسکوربیک (ویتامین C) و کاهش اسید فیتیک سبب تنزل شاخص نسبت مولی اسید فیتیک به روی در خاک های آهکی می­گردد. همچنین کاربرد روی می تواند سبب بهبود کیفیت گندم­های تولید شده گردد و با افزایش ارزش بیولوژیکی پروتئین به کاهش سوء تغذیه ناشی از دریافت کم پروتئین کمک نماید. لذا به نظر می رسد که تامین روی مورد نیاز گیاه با استفاده از روش های غنی­سازی زیستی به زراعی می تواند به عنوان راهکار کوتاه مدت برای کاهش مشکلات تغذیه ای ناشی از کمبود روی و بهبود شاخص های کمی و کیفی امنیت غذایی پیشنهاد گردد. از طرفی در گندم تنوع ژنتیکی بالایی در تحمل به روی وجود دارد. این ویژگی سبب گردیده تا بتوان با غنی­سازی زیستی ژنتیکی، به عنوان راهکار بلند مدت، برای رسیدن به ژنوتیپ ها و یا ارقام با کارایی روی بالا در راستای کاهش مصرف کودهای شیمیایی و بهبود امنیت غذایی مردم امیدوار بود.

Keywords:

اسید فیتیک , خاک آهکی , سوء تغذیه , غنی­ سازی زیستی , گندم , مواد معدنی