محمد رضا نجفیان گرجی - دانشجوی دکتری اقلیم شناسی شهری، واحد علوم تحقیقات تهران،دانشگاه آزاد اسلامی،تهران،ایران
ابراهیم مقیمی - استاد ژئومورفولوژی دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران،ایران
حسین محمدی - استاد اقلیم شناسی دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران،ایران

بررسی وضعیت دمای مناطق شهری و بررسی جزیره حرارتی آنها در مطالعات اقلیم شهری و علوم محیطی حائز اهمیت می­باشد. تحقیق حاضر با هدف ارزیابی روند تغییرات دمای هوای و الگوی جزیره حرارتی ایام گرم شهر تهران بررسی شد. در این تحقیق برای ارزیابی روند تغییرات دمای ماههای گرم سال، از آزمون ناپارامتری من – کندال بر روی داده­های دیدبانی ایستگاه مهر آباد تهران استفاده شد. برای آشکار سازی الگوی فضایی جزیره حرارتی شهر تهران در ماههای گرم از تصاویر ماهواره لند ست ۸ از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵ ، برای ماههای ژوئن، جولای، آگوست و سپتامبر استفاده شد. در ادامه شاخص تفاضل بهنجار شده پوشش گیاهی (NDVI) بر روی تصاویر محاسیه شد. نتایج نشان داد که روند افزایشی معنی­داری در مولفه­های دمایی شهر تهران وجود دارد. به طوری که در نیم سده گذشته میانگین دمای سالانه ۴ درجه سانتیگرداد افزایش یافته است.این روند تغییرات افزایشی در میانگین دماهای کمینه بیشتر از دیگر مولفه­های دمایی مشاهده گردید.نتایج پردازش تصاویر ماهواره­ایی نشان داد که بین جزیره حرارتی شهر و کاربری­های فضاهای سبز ارتباط موثری وجود دارد. استفاده از شاخص­های گیاهی نرمال شده نشان دهنده این است که فضاهای سبز شهری، در کاهش پدیده جزایر حرارتی در شهر نقش موثری دارند. بیشترین میزان شاخص NDVIبه طور متوسط ۶۵/۰ در سالهای ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ مشاهده گردید. کانون عمده جزایر حرارتی شهر تهران در ماههای گرم سال، مناطق غرب، جنوب غرب و مرکز و نیمه جنوبی می­باشد. از شمال به جنوب شهر تهران با کاهش کاربری فضاهای سبز شهری و افزایش کاربری­های فرسوده و کارگاهی و حمل و نقل؛ میزان گرما افزایش یافته و اقلیم شهری آن منطقه متاثر از کاربری­های شهری قرار می­گیرد. نتایج و دستاوردهای این تحقیق از نظر تغییرات فضایی جزایر حرارتی شهر تهران در ماههای گرم و رنگ خطر روند افزایش دمای هوا در پیوند با گرمایش جهانی برای مدیریت شهری حائز اهمیت می­باشد.

اقلیم شهری, تصاویر ماهواره ای, جزیره حرارتی, دمای هوا, تهران