سیاوش شایان - استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
غلامرضا زارع - دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
مجتبی یمانی - استاد گروه جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران
محمد شریفی نیا - دانشیار گروه سنجش از دور، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
محسن سلطان پور - دانشیار گروه عمران، دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی، تهران، ایران

دلتاها که حاصل تعامل پدیده های خشکی با دریایی هستند، از دیرباز به خاطر حاصلخیزی خاک و تمرکز جمعیت مورد توجه کشاورزان و عالمان طبیعت بودهاند. دلتای مند از جمله لندفرمهایی است که در سواحل شمالی خلیج فارس و استان بوشهر واقع شده است. عوامل مختلف خشکی و دریایی در شکلگیری، تکوین و تحول این دلتا تاثیرگذار بوده و هستند. در این پژوهش سعی شددده اسددت تا تاثیر عوامل دینامیک خشددکی )عامل محوری، مورفولوژی حوضدده، رسددو و زمینسدداخت( و عامل پایهای )اقلیم، هیدرولوژی و اقدامهای انسددانی( بر شددکلگیری و تحول دلتدای مند مورد تحلیل و بحث قرار گیرند. جهت انجام پژوهش از دادههای هیدرولوژیکی )دبی و رسدو (، اقلیمی )دما و بارش(، شاخصهای ژئومورفولوژیک، و روش تحلیلی- پیمایشی مورد اسدتداده اسددت. نتایج پژوهش نشددان میدهد که وسددیع بودن حوضدده ربریز مند و فعال بودن نوزمینسداخت حوضه نقش قابل توجهی را در شکلگیری دلتای مند ایدا میکنند. حساس بودن سدن های حوضده به فرسدایش نیز باعث شدده است تا فرریند هوازدگی سریعتر عمل کند و میزان رسدو بیشتری در دسترس برای حمل و انتقال به سطح دلتا، تولید شود. عوامل اقلیمی، عناصدر دما )یخبندان( و بارش )بارانهای رگباری( و هیدرولوژیک با حمل و یا فرسایش بستر رودخدانده مندد و دیگر ربراهههای سددطح حوضدده ربریز و انتقال رنها نقش قابل توجهی را در رسدو گذاری، شدکلگیری و تحول دلتای مند ایدا میکنند. انسدان نیز با ایجاد سدد که از رنها میتوان به عنوان تلههای رسددوبی و ربی نام برد اثر قابل توجهی بر تحول دلتای مند در دو دهه اخیر گذاشته و باعث کاهش ورود رسو و دبی بر سطح دلتا شده است.

ژئومورفولوژی ساحلی, دلتا, مورفودینامیک, دلتای مند