رحمت اله مرزوقی - دکترای برنامه ریزی درسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شیر
نصراله نوروزی - دانشجوی دکترای برنامه ریزی درسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دان

در باب رابطه بین تزکیه و تعلیم و تقدم یا تأخر آنان نسبت به یکدیگر، محققان، صاحبنظران و علمای اسلامی نظریههای متفاوتی ارائه نمودهاند. عدهای به تقدم تزکیه بر تعلیم، برخی به تقدم تعلیم بر تزکیه و تعدادی نیز به همزمانی و معیت آن دو معتقدند. پرسش اساسی این است که کدام نوع رابطه یا نظریه قابل دفاعتر بوده و آیا اصولاً تقدم و تأخری بین آن دو برقرار است یا خیر و اگر برقرار است، این تقدم و تأخر از چه سنخی است؟ آیا دیدگاههای موجود مبین این سنخ تقدم یا تأخر هستند یا این که نیاز به تدوین دیدگاه چهارمی می باشد؟ در این پژوهش ضمن تعریف و تبیین واژههای تزکیه و تعلیم، با بررسی و مقایسه دیدگاههای مرتبط، نهایتاً به پرسشهای مذکور پاسخ و نتیجهگیری میشود. به نظر می رسد نظریه قابل دفاعتر، همزمانی تزکیه و تعلیم را متصور است، اما این دیدگاه مبین رابطه دقیق بین تزکیه و تعلیم نیست؛ چرا که تقدم و تأخر این دو نه از حیث زمان اعمال، بلکه از حیث جایگاه و اهمیت است. بنابراین دیدگاه چهارمی مطرح میگردد که ضمن پذیرش همزمانی اعمال تزکیه و تعلیم، آنها را لازم و ملزوم یکدیگر دانسته و بحث تقدم و تأخر رتبی و نه زمانی را مطرح مینماید. با توجه به این دیدگاه، تزکیه و تعلیم همزمان و توأمان باید اعمال شوند، هر چند که از لحاظ رتبی تقدم از آن تزکیه میباشد.

تزکیه، تعلیم، تقدم، تأخر، معیت