ماندانا نوربخش - دانشیار گروه زبانشناسی- دانشگاه الزهرا
داود ملک لو - کارشناس ارشد آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان

از آن جا که دین در جامعه ی ایران به عنوان بخشی مهم از فرهنگ ایرانی به شمار می رود و تعداد زیادی از فارسی آموزان غیرایرانی نیز زبان فارسی را جهت ادامه ی تحصیل در رشته های دینی می آموزند، پژوهش حاضر به بررسی نحوه ی بازنمایی و ارائه ی عناصر دین به فارسی آموزان در چهار کتاب آموزش فارسی به غیرفارسی زبانان در سطح پیشرفته می پردازد. این کتاب ها عبارتند از جلد هفتم کتاب آموزش فارسی جامعه المصطفی، جلد ششم کتاب آموزش فارسی جامعهالزهرا، جلد چهارم کتاب آموزش زبان فارسی (آزفا) و جلد چهارم مجموعه ی آموزش فارسی (تاریخ فرهنگ و تمدن ایران) تالیف صفارمقدم. به منظور انجام پژوهش، گفتمان دینی در این کتاب ها در سه حوزه ی «اسلام»، «سایر ادیان» و «گفتمان دینی» بی نشان طبقه بندی شده است. سپس نحوه ی بازنمایی هر گفتمان از طریق فرایندهای «فرانقش اندیشگانی» (طرح شده از سوی هلیدی)، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج، حاکی از غالب بودن «گفتمان دینی اسلامی» در کتاب های جامعه المصطفی و جامعه الزهرا، «گفتمان دینی سایر ادیان» در کتاب آزفا و «برابری سه گفتمان دینی بی نشان، اسلامی و سایر ادیان» در کتاب صفارمقدم است. در کتاب های مورد بحث، گفتمان اسلامی بیشتر با «فرایند مادی» بازنمایی شده که نشانگر معرفی اسلام به عنوان بخشی عملی، واقعی و پویا از زندگی و فرهنگ مردم ایران است. در گفتمان دینی بی نشان و گفتمان سایر ادیان، فرایند غالب، «فرایند رابطه ای» است که حاکی از شناساندن سایر ادیان و شناساندن دین به فارسی آموزان است. کتاب های جامعه المصطفی و جامعه الزهرا با اهداف دینی تالیف شده اند و گفتمان دینی این دو به لحاظ بسامد، ترتیب و پراکندگی فرایندها به یکدیگر شباهت دارد. گفتمان دینی اسلامی در کتاب صفارمقدم و کتاب آزفا، حاکی از تاکید نویسندگان بر جایگاه ایرانیان در دین اسلام و تاثیر آنان بر شکوفایی اسلام است.

بازنمایی دین, گفتمان دینی, دستور نظام مند نقش گرای هلیدی, فرانقش اندیشگانی, بند, فرایندها