یاور دشتبانی - ش آموخته دکتری علوم اقتصادی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی
امیرحسین محمدکریمی یزدی - کارشناس ارشد حسابداری، دانشگاه تهران
سعید لاریجانی - کارشناس ارشد علوم اقتصادی، دانشگاه صنعتی شریف

قاچاق کالا در ایران از حجم و گستره بالایی برخوردار است، به گونه ای که بسیاری از مناطق کشور را در برگرفته و آثار سویی بر تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی دارد. در گسترش آن عوامل متعددی دخالت دارند که شناخت آنها می­تواند در واپایش (کنترل) و جلوگیری از این پدیده موثر باشد. به منظور پاسخ به سوال اصلی تحقیق (عوامل موثر بر قاچاق کالا در ایران کدامند و چه تاثیری بر عدم تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی دارد؟) از طریق بررسی مبانی نظری و مطالعات پیشین، ۳۰ عامل اثرگذار بر پدیده قاچاق کالا که مانع از تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی نیز می شوند، شناسایی شد و پس از تحلیل عاملی اکتشافی، ۱۲ عامل اثرگذار شناسایی شده و در قالب سه دسته «اقتصادی»، «سیاسی - امنیتی» و «اجتماعی – فرهنگی» طبقه بندی شدند. سپس عوامل بالا از طریق روش تحلیل سلسله مراتبی با مقایسه زوجی رتبه بندی شدند. پنج عامل مهم که به ترتیب بالاترین رتبه ها را کسب کردند، عبارت است از : «تعرفه بالای گمرکی»، «بیکاری و توسعه نیافتگی مناطق مرزی»، «خطرپذیری پایین قاچاق»، «مناطق آزاد و بازارچه های مرزی» و «یارانه».

اقتصاد مقاومتی, امنیت مرزها, تحلیل اکتشافی, قاچاق کالا