محمدرضا امینی
هومن حاجی کندی

به علت گستردگی شبکه فاضلاب و محدودیت زمان و هزینه، امکان رسیدگی و برطرف کردن تمام آسیب های فاضلاب روها در یک زمان وجود ندارد و این امر، نیازمند رتبه بندی آسیب پذیری، تدوین برنامه نگهداری و بازسازی فاضلاب روهاست. پژوهش پیش رو، به ارزیابی و رتبه بندی آسیب پذیری شبکه فاضلاب اجراشده در بخشی از منطقه ۵ شهرداری تهران با استفاده از تلفیق مدل فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و تکنیک اقدام کرد. بر این اساس، ابتدا با توجه به نظر کارشناسان و متخصصان شاغل در زمینه طراحی و نگهداری سیستم های فاضلاب و نیز مطالعات کتابخانه ای انجام شده، انواع آسیب های شبکه جمع آوری فاضلاب در سه سطح آدم رو، لوله و انشعاب بررسی و طبقه بندی شد. برای تعیین اهمیت نسبی ایرادها، پرسش نامه ای تهیه و در میان متخصصان شاغل در زمینه طراحی و نگهداری سیستم های فاضلاب توزیع شد. با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی، مقایسه زوجی میان عامل های مربوط انجام و وزن نسبی هر یک از معیارها محاسبه شد. ماتریس های داوری به محیط نرم افزار ArcGIS منتقل و خروجی رستری از آنها تهیه شد. در پایان، لایه های رستری عامل های مختلف در محیط ArcGIS به روش عضویت دهی فازی هم جنس و سپس تلفیق و در نهایت، پهنه بندی آسیب پذیری شبکه فاضلاب در دو سطح آدم رو و لوله تهیه شد. براساس نتایج، احتمال شکست آدم روهای اجراشده در شبکه مورد مطالعه بسیار کم بوده و بیشتر از ۷۰ درصد آدم روهای اجراشده در رده میزان آسیب کم و خیلی کم طبقه بندی شد. از علت های احتمالی این امر به کم بودن سن و اجرای اصولی شبکه اجراشده می توان اشاره کرد. هم پوشانی نهایی عامل ها و زیرمعیارهای موثر بر آسیب پذیری شبکه فاضلاب نشان  داد احتمال تخریب خطوط لوله ی اجراشده در شبکه مورد مطالعه بسیار کم بوده و بیشتر از ۷۴ درصد خط لوله جمع آوری فاضلاب اجراشده در محدوده مطالعه موردی، در رده میزان آسیب کم و متوسط طبقه بندی شد. نتایج نشان داد فقط ۳۰ مسیر انتقال فاضلاب (حدود ۷ درصد شبکه) در شرایط بحرانی قرار دارد که باید توجه بیشتری به آنها نشان داد. انتظار می رود تعداد کم خطوط لوله بحرانی به علت عمر کم خطوط لوله اجراشده  باشد. براساس نتایج، در میان سه عامل هدف (گرفتگی آدم رو، گرفتگی لوله و گرفتگی انشعاب)، بیشترین آسیب پذیری شبکه فاضلاب به عامل گرفتگی لوله مربوط است. همچنین، عیوب روش های اجرا در هر سه سطح گرفتگی آدم رو، گرفتگی لوله و گرفتگی انشعاب، بیشترین تاثیر را  داشت.

آسیب پذیری, شبکه جمع آوری فاضلاب, GIS, تحلیل سلسله مراتبی (AHP), گرفتگی لوله, آدم رو فاضلابرو