سیما توکلی
غلامحسین کرمی

منطقه مورد مطالعه در هشت کیلومتری غرب مجن در جنوب آبشار مجن، از توابع شهرستان شاهرود واقع شده است. برای بررسی خصوصیات هیدروژئولوژیکی و هیدروژئوشیمیایی چشمه‎های موجود در منطقه، دبی، هدایت الکتریکی و دما از مهر ماه ???? تا آبان ماه ???? مورد اندازهگیری قرار گرفت. همچنین، غلظت یونهای اصلی شامل کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم، بیکربنات، سولفات و کلر در آزمایشگاه آب و محیط زیست دانشگاه صنعتی شاهرود اندازهگیری شدند. نتایج به دست آمده نشان دادند که ضریب تغییرات خصوصیات فیزیکی و شیمیایی برای تمام چشمه‎ها اندک است و تاییدکننده رژیم غالب سیستم جریان افشان در منطقه مورد مطالعه هستند. منحنی فرود چشمه‎های مورد مطالعه دارای یک ضریب بده (آلفا) با شیب ?/??? که بیانگر غالب بودن سیستم جریان افشان در آبخوان کارستی مورد نظر است. از دلایل اصلی ظهور چشمههای منطقه مورد مطالعه، برخورد آب زیرزمینی حوضه کارستی این چشمهها (سنگهای آهکی سازندهای کرتاسه بالایی و لار) با واحدهای غیرقابل نفوذ (مارنها و آهکهای مارنی) میباشد. بر این اساس چشمههای منطقه، از نوع چشمههای سرریزی (Overflow Springs) هستند و تمامی این چشمهها از یک آبخوان تخلیه میشوند. نمودارهای هیدروشیمیایی مربوط به نمونههای تهیه شده از چشمههای مورد مطالعه در خرداد ماه ???? نشان داد که تمامی نمونهها دارای کلسیم و بیکربنات بالایی بوده و در محدوده خاص آبهای کارستی واقع شدند. از نسبت‎ غلظت یون کلسیم به منیزیم برای تعیین جنس غالب آبخوان در مناطق کارستی استفاده می‎شود. میانگین نسبت یون کلسیم به منیزیم برای نمونه های مورد مطالعه حدود ?/?? است که می‎توان نتیجه گرفت لیتولوژی غالب آبخوان کارستی مورد مطالعه، آهک است. همچنین در این پژوهش حوضه چشمه‎ها به صورت مقدماتی ترسیم شد. سپس با استفاده از روش بیلان و مقایسه مقادیر حجم تخلیه و تغذیه سالانه از حوضه، دقت حوضه مقدماتی ترسیم و ارزیابی شد. بر اساس مقایسه‎ی مذکور، خطای نسبی ?/? درصد به دست آمد که با توجه به خطای نسبی اندک بین حجمهای تغذیه و تخلیه و همچنین وضعیت چینه شناسی منطقه، حوضه آبگیر ترسیم شده از دقت مناسبی برخوردار است.

هیدروژئولوژیکی, هیدروژئوشیمیایی, چشمه‎های کارستی مجن, سیستم جریان افشان