فرآیند طراحی بیوفیلیک هنرستان دخترانه، با تاکید بر کاهش استرس هنرجویان

با توجه به اینکه هنرستان ها یکی از پایگاه های گسترش علم و هنر در جامعه می باشند، تقویت روحیه نوآوری در این مراکز روز به روز بیشتر احساس می شود؛ اما وجود موانعی همچون استرس هنرجویان میزان ابتکارات و خلاقیت ها را بسیار کاهش داده اند. استرسی که هم ریشه در تحولات جسمی، عاطفی و روانی هنرجویان دارد و هم به ویژگی های فرهنگی- اجتماعی خانواده ها (عدم اطلاع خانواده ها از روند تحصیلی، سطح پایین تحصیلات و...) و نیز جو حاکم بر هنرستان ها (ناهنجاری ها، هدایت تحصیلی نامناسب و...) مربوط است. با توجه به اینکه طبیعت دوستی از جمله رویکردهای مفیدی است که به کمک معماری می تواند این آرامش را به محیط و کاربران آن هدیه دهد، از این رو در این تحقیق، طراحی بیوفیلیک (طبیعت دوست) به عنوان پاسخی برای مساله ایجاد محیطی آرام و کم استرس مورد توجه بوده و معرفی شده است. بیوفیلیا (طبیعت دوستی) نیاز ذاتی انسان به طبیعت است که با ارتقاء حس تعلق به مکان، ارتباط و احترام دو سویه مثبتی میان انسان و طبیعت ایجاد می کند. عملکرد موفق طراحی بیوفیلیک سطح وسیعی از تاثیرات مثبت فیزیکی، رفتاری و روانی از قبیل کاهش استرس را به همراه خواهد داشت. این تحقیق که در پی ارائه یک فرآیند برای طراحی بیوفیلیک یک هنرستان دخترانه است؛ از نظر هدف، کاربردی است و از لحاظ رویکرد، جزو پژوهش های کیفی محسوب می شود و به روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفته است. هدف اصلی تحقیق، دستیابی به مولفه های بیوفیلیکی موثر بر کاهش استرس بوده است. در این تحقیق پس از استخراج تعاریف و مولفه های طراحی بیوفیلیک از میان نظریه های مطرح حوزه بیوفیلیک، به شناسایی مولفه های بیوفیلیکی مرتبط با کاهش استرس پرداخته شده است. با توجه به تنوع و تعدد زیاد این مولفه ها و وجود اشتراک در مفاهیم آنها، به بررسی میزان همپوشانی مولفه ها نسبت به یکدیگر پرداخته شد تا با اولویت بندی صحیح در انتخاب الگوهای بیوفیلیک در طراحی، نتیجه جامعی حاصل گردد. مولفه های به دست آمده، شامل غنای اطلاعاتی و حسی، نور، ارتباط کوتاه مدت و تصادفی با طبیعت، ارتباط با فرایندها و سیستم های طبیعی، ارتباط با آب، تنوع زیستی، تصاویر طبیعت، فراخوانی طبیعت با بهره گیری از الگوها و فرم های طبیعی، بهره گیری از رنگ های طبیعی، پیچیدگی سازمان یافته، تامین فضای دنج و پناهگاه، اکوسیستم طبیعی و تنوع مکانی و فضاهای انتقالی بوده است. با رعایت پنج اصل مهم بیوفیلیک، پس از استخراج مولفه های نهایی، راهکارهای معمارانه هر یک، برای طراحی بیوفیلیکی یک هنرستان، با هدف کاهش استرس پیشنهاد و معرفی گردیده است.

Keywords:

طراحی بیوفیلیک , طبیعت , استرس , محیط آموزشی , هنرستان