سحر خدابخشی - گروه معماری، موسسه آموزش عالی جهاد دانشگاهی، کرمانشاه، ایران
سارا شاهملکی - دانشجوی لیسانس معماری، موسسه آموزش عالی جهاد دانشگاهی، کرمانشاه، ایران

این مقاله پژوهشی است هدفمند در راستای شناخت حیاط در کالبد خانه های سنتی و مقایسه آن در اقلیم کشور ایران برای شناخت شباهت ها و تفاوت های آنها با یکدیگر و سیر تحول آن در کالبد خانه های امروزی. به نظر می رسد تعریف و تحقیق چندانی در باب چگونگی تغییر حیاط در کالبد خانه ها و تفاوت آنها در اقلیم های متفاوت در معماری ایران انجام نشده است و بیشتر به بیان توصیف حیاط در اقلیم ها به صورت جداگانه پرداخته شده است و کمتر حالت مقایسه های داشته است. سازماندهی فضاهای مختلف با توجه به عوامل موثر در آن یکی از با اهمیت ترین عملکردهای حیاط در طراحی خانه بوده است. هدف از این پژوهش ضمن بیان تفاوت های حیاط در انواع اقلیم ها و بیان سیر تحول آن در خانه های دوره معاصر میباشد. لذا این پژوهش در پی یافتن چرایی است که موجب تغییر حیاط در شهرهای متفاوت و همچنین به مرور زمان شده است و در پی یافتن عوامل موثر آن در کالبد خانه های سنتی می باشد. حیاط نقش بسیار تعیین کننده ای در جهت برآوردن نیازهای مادی و معنوی، در این خانه ها داشته است و معمولا بقیه فضاها پیرامون حیاط شکل می گرفته اند و همواره حیاط به عنوان یک الگوی پایدار در معماری سنتی به شمار می رفته است. به این ترتیب نیاز به طبیعت، زیبایی، معاشرت با اقوام و دوستان و ایجاد محیطی خلوت، امن در ارتباط با حیاط های مختلف(اندرونی، بیرونی و نارنجستانی) صورت می پذیرفته است. هدف از تحقیق، بررسی چگونگی تاثیر حیاط در معماری سنتی ایران (دوره قاجاریه) و ساماندهی فضاها توسط آن می باشد. روش تحقیق در این مقاله به صورت توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات از نوع کتابخانه ای می باشد، پس از مطالعه و بررسی انواع حیاط از نظر کارکرد و نقش آن درخانه های سنتی (قاجار در تهران)، نگارش مقاله صورت پذیرفته است. انجام این پژوهش، برای جمع آوری این اطلاعات از تکنیک هایی مثل اسناد و مدارک در بستر مطالعات کتابخانه های و استناد به اسناد خانه های بومی انجام شده است. نتایج حاصل از تحقیق بر این امر مهم استوار است که به دلیل بی توجهی معماران معاصر و تغییر الگوها در شیوه زندگی در دوران معاصر کاربری حیاط کمرنگ تر از گذشته شده است به طوری که خانه های سنتی به دلایل اقلیمی دارای حیاط به گونه های متفاوت بوده اما در دوران معاصر می توانیم شاهد کمرنگ شدن نقش حیاط در کالبد خانه های معاصر و یکسان سازی آن در تمامی اقلیم ها می باشیم.

خانه های سنتی ایران، حیاط، معماری ایران