سینا کلهر - تهیه و تدوین
امین طیب طاهر - همکار
صادق ستاری فرد - همکار

در مجموع هفت پیش نویس قانونی مختلف از سال ۱۳۸۰ درباره «اداره صدا و سیما» تهیه شده است؛ طرح مجلس ششم با محوریت شورای سیاستگذاری، طرح علی مطهری با محوریت هیئت‎امنا، طرح کمیسیون فرهنگی با محوریت شورای نظارت، طرح واگذاری مدیریتی شبکه های ورزشی، پیش نویس لایحه دولت با محوریت تلفیق شورای سیاستگذاری و هیئت ‎امنا، طرح منسوب به سازمان صدا و سیما با محوریت تمرکز اختیارات رئیس سازمان و طرح تلفیقی کمیسیون فرهنگی با محوریت هیئت‎امنا هفت پیش نویس مطرح درخصوص سازمان صدا و سیماست. این پیش نویس های هفت گانه منبع اصلی شناسایی مسائل سازمان صدا و سیما در این پژوهش است. برخی از این پیش نویس ها در مجلس تصویب شده اما به دلیل ایراد های شورای نگهبان تبدیل به قانون نشده است. برخی دیگر نیز در کمیسیون تخصصی تصویب شده اما به تصویب صحن علنی مجلس نرسیده است. چند پیش نویس بدیل نیز در سایر نهادهای سیاستگذار یا ذی نفع تهیه شده اما هیچگاه به طور رسمی وارد چرخه قانونگذاری نشده است. فرض اساسی پیش نویس های ارائه شده این است که وضعیت جاری و اداره بدون قانون سازمان صدا و سیما موجب ایجاد مسائلی شده است که لازم است با ابزار قانون این مسائل برطرف شود. ازهمین رو پیش نویس ها براساس برداشت و درک طراحان آنها از مهم ترین مسائلی که سازمان با آن مواجهه است تدوین شده اند و در هرکدام بر اساس ایده اساسی و محوری مورد نظر، راه حل های سیاستی برای مسائل سازمان پیش بینی کرده اند. در گزارش پیش رو، روش شناسایی مسائل، تحلیل محتوا و مضمون کیفی پیش نویس های مذکور و قوانین و ضوابط مربوط است. به علاوه، با واکاوی احکام پیشنهادی مندرج در این پیش نویس ها، مسئله ای که حکم پیشنهادی برای آن ارائه شده است مورد شناسایی قرار گرفته است. تحلیل محتوای قوانین مختلف نشان می دهد که مفهوم «اداره بدون قانون صدا و سیما» یا «فقدان قانون اداره» برای صدا و سیما، به صورت مطلق قابل استفاده نیست. بررسی قوانین اداره سازمان ها و وزارتخانه های نزدیک به موضوع ماموریت سازمان صدا و سیما مثل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نشان می دهد که در قانون اداره در خصوص مواردی چون اهداف و وظایف وزارتخانه، سازمان های تابعه و بعضا تشکیلات تفصیلی وزارتخانه تصمیم گیری شده است. در این باره، در خصوص صدا و سیما قانون یا احکام مشخصی وجود دارد، هر چند ممکن است این قوانین با ضعف و یا ابهام مواجه باشند. بنابراین مفهوم فقدان قانون تناسبی با وضعیت موجود اداره سازمان صدا و سیما را ندارد. همچنین تحلیل محتوای پیش نویس های مختلف نشان می دهد که سه موضوع اصلی در پیش نویس های مختلف دغدغه اصلی طراحان و تهیه کنندگان پیش نویس های مختلف بوده و بخش عمده ای از احکام قانونی پیش نویس های مختلف به این موضوع ها اختصاص یافته است. این مسائل که می توان آنها را مسائل اصلی سازمان صدا و سیما از نظر پیش نویس های هفت گانه برشمرد عبارتند از: ۱. ناکافی بودن ساختار اداره سازمان و نامشخص بودن شرح وظایف قانونی بخشی از ساختار، ۲. ناکارآمدی شورای نظارت، ۳. نامشخص بودن نحوه فعالیت بخش خصوصی. در کنار این سه مسئله اصلی شش مسئله دیگر سازمان صدا و سیما نیز در پیش نویس ها مورد توجه واقع شده است: ۱. نامشخص بودن قلمرو انحصارات سازمان و تداخل با سایر سازمان ها و دستگاه ها، ۲. ساختار بزرگ و پرهزینه سازمان، ۳. به روز نبودن و فقدان ضمانت اجرای خط مشی، ۴. ابهام در وضعیت فعالیت های اقتصادی سازمان، ۵. منابع مالی نامطمئن سازمان، ۶. ابهام در ماهیت حقوقی سازمان که در این پیش نویس ها، احکامی برای حل آنها پیشنهاد شده است.