محمد حیدرزاده - فارغ التحصیل فوق لیسانس مهندسی عمران دانشکده فنی دانشگاه تهران
علی اصغر میرقاسمی - استادیار دانشکده فنی دانشگاه تهران و شرکت مهندسین مشاور مهاب قدس
مهدی پاکزاد - دکترای ژئوتکنیک مدیر طرح کرخه شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس
سیدمنصور اعتمادزاده - مهندس زمین شناسی شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس

تزریق شیمیایی عبارتست از تزریق محلول های شیمیایی به داخل تشکیلات خاکی که این محلول ها پس از یک مدت زمان از پیش تعیین شده با هم واکنش داده و باعث ایجاد پرده های آب بند و مستحکم در تشکیلات مورد نظر می شوند. استفاده از محلول های شیمیایی برای تزریق خاک، در پاسخ به نیاز به کنترل جریان آب، در تشکیلاتی که به علت ریز بودن بیش از حد منافذ، اجازه نفوذ سوسپانسیون های سیمان پرتلند را نمی دهند، ابداع شده است و به طور وسیعی در 50 سال اخیر برای آب بندی و پایدار سازی تشکیلات خاکی در سطح جهان مورد استفاده قرار گرفته است. اولین تجربه تزریق شیمیایی کشور در سد کرخه به طور صد در صد با تکیه بر دانش و تخصص کارشناسان و متخصصان داخلی به انجام رسیده و از این رو با تجربیات و نتایج ارزشمند و منحصر به فردی در زمینه بومی سازی تکنولوژی تزریق شیمیایی در کشور همراه بوده است. امروزه طیف وسیعی از مواد و محلول های شیمیایی برای استفاده در تزریق شیمیایی موجود هستند و در هر پروژه ای با توجه به نیازها، اهداف و شرایط خاص حاکم از محلول های شیمیایی مناسب، استفاده می شود. تجربیات به دست آمده در زمینه انتخاب مواد تزریقی شیمیایی در سد کرخه نشان می دهد که فرآیند انتخاب دوغاب های شیمیایی، بر خلاف دوغاب های سیمانی از پیچیدگی و زوایای زیادی برخوردار است و مستلزم صرف هزینه و وقت بسیار بیشتری می باشد. ضمن اینکه پرسنل اجرایی نیز باید از دانش و تجربه کافی در زمینه شناخت مواد و محلول های مختلف شیمیایی و مکانیسم عملکرد آنها باشند. چراکه در دوغاب های سیمانی، حداکثر باید نسبت آب به سیمان ویا درصد بنتونیت اضافه شونده را تعیین نمود، ولی در تزریق شیمیایی ما با طیف وسیعی از محلول های شیمیایی مواجه هستیم که هریک دارای خواص فیزیکی، شیمیایی و زیست محیطی متفاوتی هستند. در این مقاله، فرآیند انتخاب محلول های شیمیایی مورد استفاده، جهت انجام تزریق شیمیایی آزمایشی در قسمتی از پی سد کرخه، مورد بحث قرار می گیرد و چگونگی دست یابی به طرح نهایی که شامل محلول سیلیکات سدیم به عنوان ماده تزریقی اصلی و محلول شیمیایی اتیل استات به عنوان ماده فعال کننده با طرح اختلاط معین می باشد را بررسی خواهیم کرد.

تزریق شیمیایی، دوغاب های شیمیایی، سیلیکات سدیم، اتیل استات