ربیع امیری - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی
تورج زینی وند - استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی
جهانگیر امیری - استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی

نشانه شناسی ادبی از شیوه های نقد جدید ادبی است که به بررسی نقش نشانه های زبانی در خلق مضمون های شعری می پردازد و با کاوش در لایه های ثانویه متن، کنش های درونی آن را کشف و مدلول و مقصود اصلی شاعر را بازنمایی می کند. پیرس یکی از مشهورترین نظریه پردازان نشانه شناسی است که با ارائه الگوی سه وجهی برای نشانه، تحول عظیمی در این علم پدید آورد و زمینه را برای نقد ساختار دلالتی آثار ادیی فراهم آورد. مفهوم نشانه در این الگو از ارتباط، میان سه جزء آن، یعنی بازنمون، تفسیر و موضوع پدید می آید. نشانه ها در نظریه پیرس  از زنجیره ای از دال ها و مدلول ها تشکیل می شوند که نوعی رابطه علی و معلولی بر آنها حاکم است. شعر جدید از لحاظ ساختار و محتوا با شعر قدیم کاملا تفاوت دارد و شاعر به جای بیان صریح مضمون های شعری اش از زبان مجازی و نشانه های زبانی کمک می گیرد و به شکلی غیر مستقیم اغراض شعری اش را بیان می کند. سلیمان العیسی، شاعر مشهور سوری، یکی از شاعران نوگرایی است که به خاطر گرایش متعهدانه­اش به ادبیات و تفکرات ملی گرایی، میهن پرستی و وطن گرایی مهم ترین و پربسامدترین مضمون شعرش است. با توجه به اینکه سلیمان العیسی نیز برای بیان پیام های ادبی خود از زبانی پوشیده و غیر مستقیم  و از نشانه های زبانی بهره می برد،  پژوهش حاضر می کوشد بر اساس نظریه چالز پیرس به تحلیل نشانه های مربوط به مفهوم وطن پردازد و نقش رمزگان ها را در ساخت نشانه ها نقد کند. از نتایج این پژوهش می توان اشاره کرد به اینکه نشانه های وطن دوستی در اشعار سلیمان العیسی در قالب ساختار رمزگان های خالق اثر، زیبایی شناسی، مکانی، زمانی و بینامتنی تولید شده اند. وی  از طریق چینش صحیح دلالت های صریح در کنار هم و در درون بافت متن، دلالت های ضمنی مفهوم وطن را با زبانی خیال انگیز بیان داشته و با این کار ذهن خواننده و مخاطب خود را از سطح ظاهری کلام به عمیق ترین لایه های متن هدایت کرده و اغراض ثانویه نهفته در ورای واژگان و عبارت های شعرش را بازگو ساخته است.

نشانه شناسی, رمزگان, پیرس, سلیمان العیسی, وطن