ساناز کندری - دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)
علیرضا نظری - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)

باختین در فضای تک­صدای حاکم بر جامعه خود، ادبیات را عرصه­ای برای انتقاد قرار داد و با ارائه نظریه     گفتگومندی، پایه­گذار برخی از نظریه­ها و رویکردهای نقدی و ادبی شد. متن ادبی به ویژه رمان، از دیدگاه باختین، محل تضارب ایدئولوژی­هایی هست که شخصیت­های اثر آن را نمایندگی می­کنند. گرچه این دیدگاه در ابتدا با تحلیل متون روایی از جمله آثار داستایوفسکی جلوه­گر شد، اما اتکاء به آن در تحلیل متون شعری نیز این متون را با تحلیلی نو مواجه کرد. از مهم­ترین موقعیت­های جلوه­گری چندصدایی و منطق مکالمه، وجود عنصر گفتگو در این متون است. گرچه گفتگو صرفا نمی­تواند با گفتگومندی یکی باشد، اما می­تواند محلی برای ابراز چندصدایی متون ادبی تلقی گردد. بنابراین این پژوهش درصدد است تا با استفاده از نظریه گفتگومندی باختین به بررسی گفتگوهای موجود در شعر «جندی یحلم بالزنابق البیضاء» محمود درویش بپردازد تا ضمن تبیین صداهایی که درویش در این شعر بازتابانده است به کارکرد این عنصر در ساختار متن شعری بپردازد. نتایج پژوهش نشان می­دهد که درویش در راستای تبیین مظلومیت ملت فلسطین، تک صدایی را انتخاب نکرده است؛ بلکه در قالب­های روایی ساده و گفتگوهایی متعدد از زبان فلسطینیان و اشغالگران ضمن ارائه دیدگاههای هر دو سو و دیگر صداهای پیرامونی، شعرش را به محلی برای ابراز حقانیت شخصیتها بدل کرده و خواننده را در مقام داوری منصف به شعر خود دعوت نموده است.

شعر مقاومت, گفتگومندی, چندصدایی, باختین, محمود درویش