جهانگیر پرهمت - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری کشور، تهران
علیرضا اسلامی - کارشناس ارشد پژوهشی مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری کشور ، تهرا ن
نجفقلی غیاثی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری کشور، تهران

آگاهی از توزیع مکانی منابع آب، لازمه هرگونه برنامه ریزی و مدیریت در این زمینـه مـی باشـد . در ایـن راسـتا بخش عمده ای از منابع آب را جر یانهای سطحی حوزه های آبخیز تشکیل میدهـد، کـه بصـورت دبـی پایـه و یـا سیلابی در رودخانه ها جریان یافته و بعنوان منابع آب سطحی مورد مصرف قرارمی گیرند . در اغلب مناطق بدلیل کمبود ایستگاههای هیدرومتری تغییرات جریانهای سطحی و آبدهی در دسترس نبوده و در نتیجه بـرای اینگو نـه موارد لازم است، تا با استفاده از روابط مبتنی بـر ویژگیهـای مورفـومتری و اقلیمـی نسـبت بـه بـرآورد آبـدهی حوزه های فاقد آمار اقدام نمود . حوزه های منتهی به دریای خزر در ناحیه البرز شمالی سهم قابل تـوجهی را در بیلان آبی این منطقه بعهده دارند، درحالیکه تنها در تعداد معدودی از آنها اندازه گیری جریان به کمک ایسـتگاه هیدرومتری انجام می شود . در این تحقیق به منظور برآورد آبدهی رودخانه ها در حوزه های بدون آمـار منطقـه البرز شمالی از تحلیل منطقه ای آمار 30 ساله (1349-1378) آبدهی 26 ایستگاه هیدرومتری و بررسی روابط آنها با کمیت مورفومتری مساحت و پارامتر اقلیمی بارندگی استفاده گردید . در این خصوص روابط رگرسیونی خطـی، لگاریتمی و توانی بین آبدهی با عوامل مساحت و بارندگی حوزه های منتخب مورد بررسی قرار گرفـت . نتیجـه نشان داد که رابطه لگاریتمی مناسبی بین آبدهی رودخانه ها با مساحت و بارندگی حوزه ها بصورت رگرسیون دو متغیره و همچنین رابطه خطی با مساحت بصورت تک متغیره، بـه ترتیـب بـا ضـرایب همبسـتگی 0/84 و 0/75 در سطح معنی داری کمتر از یک درصد وجود دارد . از طرفی رابطه معنی داری بین آبدهی و بارندگی حوزه ها بـه تنهایی در کل منطقه بدست نیامد، اما با حذف ایستگاههای ناحیه شرقی منطقه ایـن رابطـه بـا ضـریب همبسـتگی 0/65 و با 18 ایستگاه معنی دار گردید . این بدان معناست که حوز ه های ناحیه شـرقی بـا دیگـر حـوزه هـا بـدلیل تغییرات قابل ملاحظه بارندگی، از نظر اقلیمی همگن نیستند . نتیجه دیگر اینکـه بـا افـزایش وسـعت، تـأثیر عامـل بارندگی در روابط منطقه ای آبدهی ضعیف تر گردیده است . با این وصف برای دستیابی به روابط مناسب آبدهی با دقت لازم برای حوزه های بدون آمار، توصیه می شود علاوه بر مدنظر قرار دادن همگنی اقلیمی حوزه ها نظیـر بارندگی، از حوزه های دارای آمار کوچک اندازه و حتی المقدور نزدیک به یکدیگراستفاده شود .

روابط منطقه ای، تحلیل آبدهی، روابط رگرسیونی، البرز شمالی