علی اکبر باقری خلیلی - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران
زهرا مقدسی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران

بسیاری از نظریه پردازان قلمرو زبان و جنسیت، زبان را صرفا بازتابی از جنسیت می دانند و میان زبان نویسندگان زن و مرد در حوزه های دستوری، از دیدگاه واحدهای زبانی، اعم از واژه ،گروه و جمله، تفاوت هایی قائل می شوند. از دیدگاه این گروه، زن و مرد نه تنها از لحاظ ویژگی های جسمانی، فیزیولوژیکی، طرز رفتار و حرکات با هم تفاوت دارند؛ بلکه رفتار زبانی آن ها نیز از پاره ای جهات از یکدیگر متفاوت است. از همین رهگذر، اگرچه عده ای نفوذ فرهنگ مردسالارانه را سبب عمده پیدایش نوعی زبان مردانه در ادبیات می دانند و برای درهم شکستن سلطه آن، به زبان و ادبیات زنانه روی آورده اند، اما تفاوت های کلامی زن و مرد را می توان بیش از هرچیز، برخاسته از موقعیت اجتماعی و نقش آن ها در جامعه دانست. بررسی تاثیر جنسیت در چهار رمان نویسندگان زن و مرد دهه شصت دلالت بر آن دارد که مردان در گریز از هنجارهای زبانی جسورتر و زنان نسبت بدان پایبندترند. همچنین مردان قواعد دستوری زبان را بیشتر از زنان نقض می کنند و زنان به زبان دستورمند مقیدترند. گریز مردان از قواعد دستوری و مقیدبودن زنان بدان، اگرچه حکایت از آن دارد که ذهن زنان نظام پذیرتر از مردان است، اما همین امر جسارت زنان در خلاقیت و نوآوری ادبی را کاهش می دهد. فراوانی کاربرد واژگان تند و خشونت آمیز در آثار مردان نسبت به زنان، علاوه بر نشان از خصوصیات فیزیولوژیکی مردان، می تواند ناشی از نقش سیاسی- اجتماعی آنان نیز باشد. کثرت کاربرد جمله های پرسشی ایجابی در مردان و پرسش های بلاغی در زنان می تواند موید این امر باشد که ابهام، پیچیدگی و رازوارگی دنیای زنان بیش از مردان است و فراوانی کاربرد جمله های تاکیدی در آثار زنان می تواند بیانگر نادیده انگاشتن آن ها در مناسبات اجتماعی و ضرورت اظهار حضور در تعاملات اجتماعی باشد

جنسیت, زبان, رمان, جامعه شناسی زبان و زبان شناسی اجتماعی