محسن ملکی - استادیار/ گروه منابع طبیعی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، اردبیل
عباداله رضایی - دانش آموخته کارشناسی ارشد/ گروه منابع طبیعی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، اردبیل
معصومه سادات حسینی نسب - دانش آموخته دکتری/ گروه منابع طبیعی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، اردبیل

نقش مراتع و جنگل ها، در شیوه زندگی مردم وابسته به طبیعت، بسیار مهم و موثر است. با توجه به کمبود منابع و تنوع مصرف کنندگان، تعامل بین بهره برداران منابع طبیعی و متولیان آن، در موارد زیادی به تعارض منجر می شود. شناخت عوامل موثر در تضاد بین گروداران کلیدی، از ارکان مدیریت منابع طبیعی است. با توجه به منابع غنی جنگلی و مرتعی در استان اردبیل و تعارض های موجود، این منطقه به عنوان هدف، انتخاب شد. سپس مولفه های حقوقی، مدیریتی، بهره برداری و اجتماعی از منظر بهره برداران و کارشناسان بررسی و ۲۰۵ پرسشنامه به روش گلوله برفی تکمیل شد. روایی متغیرهای اصلی پژوهش بیش تر از ۷/۰ به دست آمد. برای مقایسه دیدگاه دو گروه از آزمون ناپارامتری یومن-ویتنی استفاده شد. نتایج نشان داد که در کل منطقه تضاد منابع طبیعی وجود دارد، اما از نظر اختلاف دیدگاه، تفاوت بین بهره برداران و کارشناسان دولتی در خصوص عوامل موثر در تضاد معنی دار نیست. مهم ترین مولفه های موثر در افزایش تضاد در این منطقه از دیدگاه بهره برداران، تخصصی نبودن شورای حل اختلاف، کمبود حمایت دولت از دامدار، فقر مالی، نزاع با متجاوزین به حدود مراتع و سطح آگاهی مردم بود. از نظر کارشناسان، کمبود حمایت دولت از دامدار، نقص قوانین، عدم وجود تعاونی مرتع داری، ناکافی بودن آب در مراتع، کاهش همیاری در بین مردم و مهاجرت معرفی شد. زمین خواری، قاچاق چوب و شخم زیراشکوب، توسط هر دو گروه، به عنوان عامل موثر قوی در تضاد معرفی نشد. از نظر مدیریتی نیز موثرترین روش کاهش تضاد توسط هر دو گروه، قرق جنگل ها و مراتع بود، ولی لزوم مدیریت مشارکتی از نظر هر دو گروه، اولویت نداشت. در مجموع، حضور موثرتر کارشناسان منابع طبیعی در عرصه، شناخت پتانسیل های معیشتی منطقه، تشویق و آموزش مردم به شناختن مشاغل جایگزین راه کار مناسبی در کاهش تضاد است.

بهره برداری, تعارض, حکمرانی, عوامل اجتماعی, منابع طبیعی