یوسف فیضی - دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
یوسف زین العابدین عموقین - نویسنده مسئول: دانشیار، گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
علیرضا عباسی - استادیار، گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
حجت مهکویی - استادیارگروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

پیوند میان امنیت ملی و آب در عصر حاضر یکی از ارکان اصلی مسایل دولت ها در روابط منطقه ای و بین المللی شده است. در وابستگی امنیتی که کشورهای مجموعه های امنیتی باهم دارند و قابل اغماض هم نیست، منابع آب مشترک، این وابستگی امنیتی را تحت الشعاع قرار داده است. با تهدیدات زیست محیطی که به دلایل سوءمدیریتی، افزایش جمعیت، کاهش منابع و ... نمایان گشته است، منابع آب و نحوه برداشت و دسترسی به آن، دغدغه ای مهم برای دولت هایی که با بحران کم آبی مواجه هستند بدل گشته است. این مهم در مجموعه هایی هیدروپولیتیکی، امنیت ملی را بیشتر درگیر می کند. با هر نوع چالش در روابط میان کشورهای این مجموعه ها، نحوه بهره برداری از منابع آب مشترک مانند رودخانه ها، تحت تاثیر قرار می گیرد؛ به ویژه برای کشورهایی که در بالادست یا پایین دست قرار دارند، نوع برداشت و بهره برداری متفاوت خواهد شد. این مساله باعث شده تا این مقاله به این موضوع بپردازد. هدف اصلی مقاله، واکاوی مسائل هیدروپولیتیکی در روابط ایران و عراق در محدوده استان های کرمانشاه و ایلام است که با روش کیفی و با رویکرد و ماهیت روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و سایت های اینترنتی انجام گرفته است. پرسش اصلی مطرح شده این است که تهدید امنیت آبی در منطقه غرب کشور به تهدید امنیت ملی دو کشور ایران و عراق می انجامد؟ نتایج یافته های مقاله نشان می دهند نیاز استان های مرزی کرمانشاه و ایلام در ایران به منابع آب برای کشاورزی که به عنوان شغل اصلی و راه درآمد مردم این استان ها می باشد، وابستگی زیاد مردم عراق به آب رودهای دجله و فرات و همچنین چالش هایی که با دولت های ترکیه و سوریه دارد و کاهش سطح آب های زیرزمینی در حوضه استان های ایلام و کرمانشاه مجموعه عواملی را شکل می دهند که روابط هیدروپولیتیکی را چالش زا نشان می دهند. همچنین باید به این نکات نیز اشاره کرد که وضعیت آینده روابط هیدروپولیتیکی دو کشور، متاثر از ثابت بودن میزان ذخایر آب تجدیدپذیر، افزایش جمعیت، بالا رفتن کیفیت زندگی، توسعه صنایع و کشاورزی و خشکسالی خواهد بود که رودخانه های مرزی، نقشی به مراتب بیشتر در تامین منابع آبی پیدا خواهند کرد. بنابراین، منطقه غربی کشور به عنوان یکی از حوضه های آبریز ایران در مجموعه هیدروپولیتیکی حوضه دجله و فرات، با چالش هایی در بهره برداری از منابع آب روبه رو است و روابط هیدروپولیتیک ایران و عراق، امنیت ملی دو کشور را تهدید می کند.

امنیت ملی, هیدروپولیتیک, مجموعه های هیدروپولیتیک, مناطق مرزی, ایران, عراق