فضیلت طهری - پژوهشگر دکتری، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.
مهین نسترن - دانشیار، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.
پرویز اجلالی - دانشیار بازنشسته، موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی، تهران، ایران.

شهر رشت، به عنوان نمونه یک شهر ایرانی، از افراد متنوع و گوناگون با سنین، جنسیت­ها، توانایی های جسمی و پیشینه های قومی مختلف تشکیل شده است. بسیاری از سازوکارهای برنامه ریزی شهری جهان با پذیرش تنوع و گوناگونی ساکنان شهری به سوی به کارگیری رویکردهای تنوع گرا و گنجاندن تنوع ها و تفاوت ها در فرایندهای برنامه ریزی شهری تغییرمسیر داده اند، اما سازوکار برنامه ریزی شهری کشور ایران و به تبع آن شهر رشت در سایه تفکرات مدرنیسم همچنان با شهروندان به صورت نوعی واحد برخوردمی کنند و تفاوت های سنی، جنسیتی، قومی نژادی، مذهبی، تفاوت در توانایی جسمی و در نتیجه تفاوت در نیازهای شهروندان در شهر را درنظرنمی گیرند. نظریه و عمل برنامه ­ریزی به تازگی از ضرورت خدمات رسانی به طیف متنوعی از نیازها و ترجیحات آگاه تر شده و برنامه ریزی برای تنوع و تفاوت، تفسیری اجتماعی از برنامه ریزی برای شهرها و رویکردی است که نیازهای گروه های اجتماعی مختلف را درنظرمی گیرد. در کشورمان با خلا مطالعات دانشگاهی در زمینه معرفی رویکرد برنامه­­ریزی برای تنوع و تفاوت و شناسایی عوامل موثر بر به کارگیری و تحقق آن روبه روهستیم. از این رو هدف از این مطالعه معرفی اجمالی این رویکرد و شناسایی عوامل موثر بر تحقق آن در شهر رشت بر مبنای دیدگاه­­های صاحب نظران برنامه­ریزی این شهر است. با توجه به نوع مسئله و جامعه آماری تحقیق از روش نظریه زمینه ای نظام­مند استفاده شده است. برای گردآوری داده­ها ابتدا پرسشنامه نیمه­ساختاریافته­ای طراحی و سپس با استفاده از روش نمونه­گیری هدفمند از نوع گلوله­برفی با ۱۰ نفر از صاحب نظران برنامه­ریزی این شهر مصاحبه­های عمیق انجام ­شد. داده­های متنی حاصل از مصاحبه­ ها با استفاده از فرایند کدگذاری و روش تحلیل سطر به سطر در نرم افزار مکس کیو دی ای تحلیل شدند. درنهایت عوامل موثر بر تحقق الگوی برنامه­ریزی شهری تنوع­گرا در قالب ۱۷ مقوله اصلی و ۵۹ مقوله فرعی و روابط میان آنها شناسایی شدند و مدل پارادایمی الگوی برنامه­ریزی شهری تنوع­گرا با تاکید بر شرایط علی، زمینه­ای، مداخله­گر، پیامدی و راهبردهای تحقق این الگو ارائه ­شد. نتایج نشان می­دهد طیف گسترده­ای از زیرساخت های اندیشه­ای، سیاستی، ابزاری، سازمانی، قانونی، مالی، آموزشی و فرهنگی ­اجتماعی در تحقق این رویکرد موثرند که شناسایی و تبیین آنها می­تواند راهنمای تصمیم گیری ها و اقدامات آینده مراجع برنامه ریزی شهری کشورمان باشد.

الگوی برنامه ریزی شهری تنوع گرا, گروه های اجتماعی متنوع, نظریه زمینه ای, فرایند کدگذاری, مقوله ها, شهر رشت