اسماعیل فرخی - گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
علیرضا کوچکی - گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
مهدی نصیری محلاتی - گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
رحیم خادمی - مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان بوشهر، ایران

آلوئه ورا یا صبر زرد (Aloe vera L. Syn: A.barbadensis Miller.) متعلق به تیره لاله (یا آلوئه) و جزو گیاهان گوشتی، چندساله، و همیشه سبز می باشد. مدیریت حاصلخیزی در مزرعه یکی از استراتژی هایی است که می تواند عملکرد آلوئه ورا را افزایش دهد، اما متاسفانه اطلاعات در مورد مدیریت زراعی این محصول بسیار اندک است. به این منظور آزمایشی به صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی ۹۲-۱۳۹۱ در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی استان بوشهر به اجرا درآمد. عامل اصلی شامل کاربرد و عدم کاربرد کود گوسفندی (۲۰ تن در هکتار) و عامل فرعی شامل کودهای بیولوژیک و شیمیایی در پنج سطح (۱- کود شیمیایی (۸۰ کیلوگرم در هکتار سوپرفسفات تریپل و ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار اوره)، ۲- کود بیولوژیک میکوریزا (خاک حاوی قارچ هایی از گونه موسه آ)، ۳- کود بیولوژیک نیتراژین شامل باکتری های Azotobacter spp.، Pseudomonas spp. و Azospirillum spp.، ۴- ترکیب دو کود بیولوژیک میکوریزا و نیتراژین و ۵- شاهد (بدون مصرف کود) بودند. وزن تر بوته، طول و عرض و ضخامت و تعداد برگ، وزن خشک بوته و عملکرد نهایی اندازه­گیری و محاسبه شدند. نتایج نشان داد برهم کنش بین کود دامی و کودهای بیولوژیک و شیمیایی بر تمامی صفات اندازه­گیری شده معنی دار بود. کاربرد کود دامی در مقایسه با عدم کاربرد آن باعث بهبود شاخصهای رشد گردید. تلفیق کود دامی با کود شیمیایی بیشترین تاثیر را بر رشد آلوئه ورا داشت، به طوری که این تیمار دارای بیشترین وزن خشک و تر بوته به ترتیب با ۱۰/۷۸ و ۱۸/۳۱۰۷ گرم و همچنین بیشترین عملکرد نهایی با ۰۴/۳۶ تن در هکتار بود.در نهایت، نتایج این تحقیق نشان داد که برای تولید عملکرد بالا و با کیفیت آلوئه ورا میتوان از تلفیق کودهای دامی و بیولوژیک به جای کودهای شیمیایی سود برد.

برگ قابل برداشت, کود گوسفندی, میکوریزا, نیتراژین