آرزو درخشانی - گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه کردستان، ایران
غلامرضا حیدری - گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه کردستان، ایران.
شیوا خالص رو - گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه کردستان، ایران.

یکی از مولفه های موثر در افزایش دستیابی به تولید پایدار در گیاهان زراعی، بهره­گیری از الگوهای کشت مخلوط غلات - لگوم است. در این نوع کشت مخلوط تثبیت بیولوژیکی نیتروژن توسط لگوم سبب بهبود کیفیت علوفه می شود، که تراکم و تاریخ کشت دو فاکتور موثر بر آن محسوب می­شوند. در این پژوهش، اثر تاریخ و تراکم کشت گاودانه (Vicia ervilia) در الگوی کشت مخلوط افزایشی با جو (Hordeum vulgare) بر کیفیت علوفه مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل با دو فاکتور و بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل تاریخ کاشت (کاشت هم زمان، کاشت گاودانه ۱۰ و ۲۰ روز بعد از کاشت جو بهاره) و تراکم کاشت گاودانه (تراکم های ۵/۱۲، ۲۵، ۵۰ و ۷۵ درصد) در کشت مخلوط افزایشی با جو بهاره بودند. همچنین دو تیمار کشت خالص جو و گاودانه نیز به عنوان شاهد در نظر گرفته شدند. صفات مورد مطالعه آزمایش نشان داد، بیشترین میزان ماده آلی (۷/۹۳ درصد)، الیاف نامحلول در شوینده خنثی (۱/۳۶ درصد) و اسیدی (۹/۲۴) در تاریخ کاشت هم زمان (۶ فروردین ماه) و کمترین مقادیر این صفات (به ترتیب ۲/۹۱، ۶/۳۰ و ۳/۲۳ درصد) در تاریخ کاشت گاودانه ۲۰ روز پس از کاشت جو (۲۸ فروردین ماه) حاصل شد، در حالی که بیشترین مقادیر عناصر معدنی شامل نیتروژن، پتاسیم، سدیم و کلسیم در تاریخ کاشت هم زمان (۶ فروردین ماه) به دست آمد. با افزایش تراکم گاودانه مقادیر نیتروژن، پتاسیم و سدیم گاودانه افزایش یافت. بیشترین میزان NDF (۶/۳۷ درصد) و  ADF(۸/۲۵ درصد) به تراکم ۵/۱۲ درصد و کمترین مقدار این صفات (به ترتیب ۳/۲۹ و ۸/۲۲ درصد) به تراکم ۷۵ درصد تعلق داشت. تاریخ‎ های متفاوت و تراکم های مختلف کشت و اثر متقابل دو فاکتور بر روی قابلیت هضم گاودانه در کشت مخلوط با جو اثر معنی داری نداشتند. در کل، چنین می توان اظهار داشت که در کشت مخلوط افزایشی گاودانه با جو بهاره، تاخیر در تاریخ کاشت هر چند سبب کاهش ADF و NDF می شود، اما کاشت زودهنگام و هم زمان آن با جو، سبب افزایش کیفیت علوفه گاودانه از نظر عناصر معدنی می گردد. نتایج نشان داد در کشت مخلوط گاودانه با جو، تاریخ کاشت ۶ فروردین ماه گاودانه از لحاظ عناصر معدنی به سایر تاریخ‍های کاشت برتری داشت و تراکم ۷۵ درصد گاودانه به واسطه‍ کاهش NDF وADF  از کیفیت علوفه بهتری برخوردار بود.

الیاف نامحلول در شوینده اسیدی و خنثی, عناصر معدنی, ماده خشک قابل هضم