فاطمه شریفیان مطلق
حسن نامدار

سابقه و هدف: دستاوردهای مکاتب پزشکی نوین مانند سایر علوم، با مکاتب گذشته این علم پیوند دارد. آگاهی از علوم پایه این مکاتب لازمه شناخت صحیح و فهم دقیق آن هاست. شناخت آناتومی اعصاب به عنوان بخشی از علوم پایه در طب سنتی ایران و نقش آن در ایجاد و درمان بیماری ها دارای اهمیت زیادی است. در این پژوهش به بررسی آناتومی اعصاب جمجمه ای از دیدگاه رازی و ابن سینا و مقایسه آن با کتاب آناتومی گری به عنوان یکی از کتاب های مرجع در علم آناتومی، پرداخته شده است. مواد و روش ها: در این مطالعه تطبیقی، به بررسی آناتومی اعصاب مغزی از نظر تعداد و عملکرد آن ها در کتب المنصوری فی الطب و القانون فی الطب، دو اثر مهم دوران تمدن اسلامی و مقایسه آن ها با کتاب آناتومی گری پرداخته شده است. یافته ها: از دیدگاه طب نوین از جمله در کتاب آناتومی گری، تعداد اعصاب مغزی دوازده جفت می باشند؛ درحالی که کتب فوق، این اعصاب را هفت جفت ذکر کرده اند. در این پژوهش مشخص شد زوج های عصبی ابتدایی و انتهایی مغز از نظر نام گذاری و عملکرد تقریبا مشابه با طب نوین هستند. اعصاب بخش میانی مغز درحالی که عملکردی مشابه با عملکرد اعصاب میانی در طب نوین دارند، اما بخش های مختلفی از یک زوج عصبی ممکن است با بخش هایی از چند زوج عصبی در طب نوین مطابقت داشته باشند. نتیجه گیری: نتایج حاصل از پژوهش فوق نشان می دهد از جمله عوامل تفاوت آناتومی اعصاب مغزی از دیدگاه رازی و ابن سینا با آناتومی جدید، علاوه بر عدم بیان برخی از شاخه های عصبی، نام گذاری چند شاخه عصبی به دلیل تقارب رویشگاه، تحت عنوان یک شاخه بوده است؛ اما در بیان عملکرد این اعصاب، تقریبا به همه شاخه ها پرداخته شده است. همچنین ابن سینا در کتاب قانون به جزئیات بیشتری نسبت به کتاب المنصوری رازی در رابطه با آناتومی اعصاب مغزی اشاره کرده است.

Cranial Nerves, Traditional Persian Medicine, History of Medicine, Anatomy, اعصاب مغزی, طب سنتی ایران, تاریخ پزشکی, تشریح