فرشاد امینی بهبهانی
امید صادق پور

سابقه و هدف: با رواج مصرف خوراکی اسفند یا حرمل در جامعه و تضادهای مشاهده شده در خواص آن، مطالعه بر روی ماهیت گیاه و نیز درستی و نادرستی درمان های نسبت داده شده به گیاه اسفند ضروری به نظر می رسد. مواد و روش ها: ابتدا نام های مشابه اسفند و حرمل در متون طب سنتی با نرم افزار جامع طب نور جستجو و سپس هر یک از مفردات به دست آمده در کتب اصیل و قدیمی تر طب ایرانی بررسی شد. از طرف دیگر به صورت هم زمان آنچه در بازار به عنوان اسفند و حرمل ارائه می شود و نیز مطالعات گیاه شناسی و فیتوشیمی در منابع موجود در اینترنت هم بررسی شد. سپس یافته ها با مفردات به دست آمده در منابع طب ایرانی تطبیق داده شد. یافته ها: اسفند با نام علمی harmala Peganum با آنچه در منابع اولیه طب ایرانی به نام حرمل ذکر شده، تطابق ندارد. به نظر می رسد حرمل عربی با نام علمی stricta Rhazia که در ایران با نام بومی اشورک شناخته می شود، بیشترین شباهت را با حرمل داشته باشد. نتیجه گیری: با توجه به تفاوت فیتوشیمیایی و گیاه شناسی این دو گیاه، اطلاق درمان های منسوب به حرمل، به گیاه اسفند که امروزه به جای آن استفاده می شود، مورد تردید است.

Esfand, Harmal, Peganum harmala, Rhazia stricta, Traditional Persian Medicine, Botanical, اسفند, حرمل, طب سنتی ایران, گیاه شناسی