محبوبه بزرگی
محمدرضا شمس اردکانی
مهناز خانوی
مینا سعیدی
تهمینه اکبرزاده

سابقه و هدف: سرطان یکی از عوامل اصلی مرگ و میر در جهان است و در سال های اخیر آمار مبتلایان به این بیماری رشد چشمگیری داشته است. عوارض و در برخی موارد ناکارآمدی درمان های رایج موجب تحقیقات گسترده برای دستیابی به داروهای جدید به خصوص با منشاء گیاهی شده است. بررسی دانش طب سنتی می­تواند منجر به انتخاب گیاهان موثر و سرعت بخشی به تحقیقات شود. یکی ازگیاهانی که به منظور درمان بیماری های مختلف از جمله سرطان، مورد توجه حکیمان طب سنتی بوده سقز است که با نام هایی چون بطم، علک البطم یا حبه الخضرا در منابع طب سنتی ذکر شده و نام علمی آنPistacia atlantica  است. در این مطالعه شواهد موجود در طب سنتی و طب نوین در رابطه با اثرات این گیاه در درمان سرطان، بررسی می شود. مواد و روش ها: در این مطالعه­ کتابخانه ­ای، کتب طب سنتی با استفاده از واژگان مربوط به گیاه سقز و واژگان مربوط به بیماری سرطان نظیر سرطان، ورم صلب، خنازیر، سقیروس جستجو شد. علاوه بر این، مقالات چاپ شده در مورد اثرات ضد سرطان این گیاه، با کلیدواژه­ های Pistacia atlantica ،Bane، سقز و بنه با استفاده از موتورهای جستجوگر نظیر Cochrane ،Pub Med ،Scopus وGoogle Scholar بدون محدودیت تاریخ استخراج شد. یافته ها: بر اساس نتایج این مطالعه مشخص شد که در کتاب های طب سنتی در موارد متعددی از علک البطم جهت درمان سرطان استفاده شده است. در مطالعه های نوین نیز قسمت های مختلف گیاه سقز در کنترل و مهار تکثیر رده ­های مختلف سلول­های سرطانی اثرات قابل توجهی را نشان داده­اند. بحث و نتیجه گیری: تا کنون ترکیبات مختلفی نظیر ترکیبات فنلی در این گیاه شناسایی شده است که دارای اثرات آنتی اکسیدان و القای آپوپتوز در سلول های سرطانی هستند. با توجه به شواهد فراوانی که در طب سنتی و نوین در مورد اثرات ضد سرطان این گیاه وجود دارد می توان گفت احتمالا سقز دارای قابلیت فراوانی جهت بررسی های بیشتر، به خصوص در قالب مطالعات بالینی به منظور دستیابی به داروها یا ترکیبات نوین ضد سرطانی است.

Pistacia atlantica, Traditional Medicine, Elk-ol-Botm, Cancer., سقز, طب سنتی, علک البطم, سرطان