علی جهانشاهی افشار

سابقه و هدف: فاوانیا گیاهی از تیره دو لپه­ ای­ های جدا گلبرگ که تیره خاصی به نام تیره فاوانیا را پدید می­ آورد و جزو تیره­ های نزدیک به گل­سرخیان است؛ گیاهی است علفی و دارای ساقه­ های گوشت­ دار و ساقه­ ای خوابیده بر روی زمین و گل­ هایی معمولا سفید یا زرد. در حدود ۱۳۰ نوع از این گیاه شناخته شده که اکثر در مناطق معتدل می­ رویند. در طب سنتی با نام­ هایی نظیر نارمشک، عودالریح، حجرالذئب، خرچکوک، شیرزا، ابوزیدان، ورد الحمیر، رمان مصری، وردالحمار و عود صلیب از آن یاد شده است که در این میان، «عود الصلیب» پربسامدترین نام است که در منابع طب سنتی برای درمان بسیاری بیماری­ ها  و بیشتر برای درمان بیماریی مربوط به کودکان به نام ام صبیان به کار رفته است. هدف این پژوهش، مرور و بررسی مطالب مربوط به این گیاه و خواص دارویی آن در متون طبی و نیز ادبی مورد است تا اثرات و چگونگی به کارگیری آن در طب سنتی و پزشکی نوین معرفی گردد. مواد و روش ­ها: تحقیق حاضر از نوع مروریست و مطالب مربوط از طریق جست­ وجوی کتابخانه ­ای در منابع اصلی طب سنتی و نیز متون مطرح ادبی که در آن ها به این گیاه پرداخته شده، فراهم و با منابع رایج حاضر، انطباق داده شده است. و بررسی شد که آیا امکان کار بست فرآورده های این گیاه برای درمان بیماری ها وجود دارد یا خیر. یافته ­ها: در گذشته، به طور کلی دو گونه خاصیت برای این گیاه قائل بودند؛ ۱. درمانگری به مانند عموم گیاهان دارویی. ۲. درمانگری متافیزیکی و ماورایی بیماری­ ها با باور داشتن به خواص جادویی در گیاه مذکور. و در منابع نیز موید این اهمیت است که فاوانیا تاثیر مثبت روی تشنج، صرع، تسهیل زایمان و ... می باشد. نتیجه­ گیری: به نظر می ­رسد که منابع سنتی و جدید در زمینه درمانی فاوانیا بسیار به هم نزدیک هستند؛ از این رو، می­ توان چنین استنتاج کرد که با بررسی دقیق متون کهن و همراه ساختن دستاوردهای آن ها با منابع جدید درباره این گیاه می­ توان فراورده­ه ای دارویی موثری برای بسیاری بیماری­ ها فراهم نمود.

favania, ood-e salib, om-e sebian., فاوانیا, عود الصلیب, ام صبیان.