بررسی تغییرات درزمانی و تفاوت های هم زمانی فعل در زبان فارسی، برپایه ی رویکرد شناختی طرح واره های رخدادی بنیادین

  مقدمه: این مقاله به بررسی درزمانی و همزمانی فعل «خواستن» برپایه فرایند دستوری شدگی  طرحواره های رخدادی بنیادین در چهارچوب زبان شناسی شناختی می پردازد. طرحواره های رخدادی بنیادین، واحدهای معنایی ساده ای هستند که از یک گزاره و متغیرهای مربوط به آن تشکیل شده اند. این طرحواره ها بیانگر مقولات عینی و بنیادینی هستند که با استفاده از افعال قاموسی کلی، زیربنای سازه های دستوری را تشکیل می دهند.  روش: در این مقاله یکی از این طرحواره ها، یعنی طرحوارهی «تمایل» ([X wants YY]) را مورد  بررسی قرار دادیم و دیدیم که این طرحواره در زبان فارسی با استفاده از فعل قاموسی «خواستن»، مفهوم بنیادین «طلب کردن چیزی» را بیان می کند. یافته ها: این طرحوارهی بنیادین، با وارد شدن به فرایند دستوریشدگی، تبدیل به یک طرحوارهی پیچیده تحت عنوان طرحوارهی «سریالی» ([X wants # (X) VERB YY]) با مفهوم «قصد انجام کاری را داشتن» می شود. با ادامه یافتن فرایند دستوریشدگی، طرحوارهی زمان آینده ([X Y # want (to) VERB]) ،که بیانگر مفهوم زمان آینده است، حاصل می گردد و بدین ترتیب، فعل قاموسی «خواستن» در نهایت تبدیل به فعل کمکی «خواستن» می شود. نتیجه گیری: بررسی توامان تغییرات درزمانی و همزمانی فعل «خواستن» و آشکار شدن این نکته که فرایند دستوریشدگی نه فقط بر فعل قاموسی، بلکه بر کل ساختار طرحواره اعمال می شود، از دستآوردهای این مقاله است.  

Keywords:

Verb ‘Xāstan’ , Grammaticalization , Basic event schemas , Persian Language , فعل «خواستن» , دستوری شدگی , طرحواره های رخدادی بنیادین , زبان فارسی