اسداله زارعی سیاه بیدی - استادیار بخش تحقیقات زراعی و باغی مرکز تحقیقات کرمانشاه
عباس رضایی زاد - استادیار بخش تحقیقات زراعی باغی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کرمانشاه

به منظور شناسایی ارقام متحمل به خشکی آخر فصل تعداد ۱۳ ژنوتیپ کلزا شامل کرج۱، کرج۲، کرج۳، طلایه، زرفام، اوکاپی، لیکورد، اس.ال.ام.۰۴۶، مودنا، دابل یو. پی.ان.۵ ، اپرا، دابل یو. پی.ان.۲ و جی.کا.اچ.۳۰۵ به صورت دو آزمایش جداگانه در شرایط نرمال و تنش خشکی آخر فصل (قطع آبیاری از مرحله گلدهی) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با ۳ تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اسلام آباد غرب از مهر ۱۳۹۱ به مدت دو سال زراعی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد که اثر تنش خشکی آخر فصل بر همه صفات به جز درصد روغن دانه، تعداد شاخه های فرعی و وزن هزار دانه معنی دار بود. عملکرد دانه در اثر تنش خشکی به میزان ۲۰ درصد کاهش یافت به طوری که میانگین عملکرد دانه ارقام کلزا در شرایط آبیاری کامل ۴۵۸۶ کیلوگرم در هکتار و در شرایط تنش ۳۷۳۶ کیلوگرم در هکتار بود، این کاهش حاصل تاثیرپذیری اجزای عملکرد دانه یعنی تعداد خورجین در بوته و تعداد دانه در خورجین از تنش خشکی بود. بیشترین عملکرد دانه در شرایط آبیاری کامل و تنش خشکی متعلق به ژنوتیپ جی.کا.اچ.۳۰۵ به ترتیب با ۵۲۳۰ و ۳۹۴۱ کیلوگرم در هکتار بود. نمودار دوبعدی حاصل از تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد ژنوتیپ های جی.کا.اچ.۳۰۵، زرفام و دابل یو. پی.ان.۵ دارای پتانسیل عملکرد بالایی هستند، ضمنا متحمل به تنش خشکی نیز هستند. در این مطالعه ژنوتیپ های شناخته شده لیکورد، طلایه و اس.ال.ام.۰۴۶ نسبت به سایر ژنوتیپ ها در هر دو شرایط از میانگین عملکرد کمتری برخوردار بودند.

کلمات کلیدی: کلزا, شاخص های تحمل, درصد روغن, عملکرد دانه