منصوره السادات صادقی - Assistant Professor, Family Institute, Shahid Beheshti University (GC), Tehran, Iran.
کیوان زاهدی - Assistant Professor, Department of Linguistics, Shahid Beheshti University (GC), Tehran, Iran.
طاهره محمودی احمدآبادی - MA student, Department of Linguistics, Shahid Beheshti University (GC), Tehran,Iran.

هدف: "مقوله­ بندی مفاهیم ذهنی" یکی از اساسی ­ترین بخش­های سازنده زبان و شناخت انسان­ است. هدف پژوهش حاضرپاسخ به این سوال است که آیا روش ­های مقوله ­بندی شناختی در کودکان گروه نابینا-کم­بینا در قیاس با بینایان متفاوت است؟ روش: جامعه آماری این پژوهش را دو گروه دانش آموزان نابینا-کم­بینا و بینای استان­ های قم و یزد تشکیل می­دادند و روش نمونه گیری آن هدفمند با روش همتایابی از جامعه آماری فوق بود. ابتدا گروه نابینایان و در مرحله بعد افراد بینا، که به روش همتایابی فردی از نظر عواملی مثل سطح طبقاتی، شغل و تحصیلات والدین، محل سکونت و موقعیت اقتصادی متناسب با گروه نابینا-کم­بینا در نظر گرفته شده بودند، انتخاب شدند. تعداد افراد گروه نمونه، ۱۶۰ دانش­ آموز پایه­ های اول تا پنجم دبستان بود که ۹۶ نفرشان بینا، ۲۴ نفر کم­بینا و ۴۰ نفر نابینا بودند. یافته­ ها: نتایج که به دو صورت کمی (مجذورکا و کراسکال والیس) و کیفی بررسی شده بود، حاکی از بیشتر­بودن میانگین رتبه دانش­ آموزان گروه بینا در روش­های مقوله­ بندی مفاهیم شناختی در مقایسه با همتایانشان بود. نتایج نشان داد که کودکان بینا در مقایسه با همتایان نابینا و کم­بینای خود در روش­های مقوله­ بندی براساس خصیصه تعریف کننده، نمونه نمایان (خصیصه ویژه­ای) و خصیصه پایه معنا تفاوت های معنادار دارند. این نتایج به این نکته اشاره داشت که کودکان گروه بینا به بهترین، تمایز دهنده ­ترین و اصلی ­ترین ویژگی­های مقوله ­ها اشاره کرده ­اند. در واقع، به تعبیر راش، ویژگی­های افراد بینا نسبت به ویژگی های همتایان خود اعتبار رهنمود بیشتری نشان داد. نتایج تحلیل ­های کیفی نیز حاکی از آن بود که تنوع ویژگی های اشاره شده برای مقوله­ ها در افراد گروه بینا در مقایسه با نابینا و کم­بینا بسیار بیشتر بوده است. افراد گروه بینا علاوه بر ویژگی­های اصلی و تمایزدهنده مربوط به مقوله های مختلف به ویژگی­های فرعی نیز اشاره داشتند. نتیجه­ گیری: توجه به نوع پاسخ­های متنوع افراد گروه بینا نشان­­ می دهد که آگاهی این دانش­آموزان از ویژگی­های مقوله­هابیشتر از همتایانشان است، در حالی که افراد گروه افراد نابینا و کم­بینا گفتار قالبی یا کلیشه ­ای دارند و گویا صرفا بر اساس آموخته ­های خود از کتاب­های درسی یا آنچه از طریق سایر سیستم­های ادراکی فهمیده­ا ند مطالبی را بیان می کنند. پژوهشگران در تبیین یافته­های فوق به موارد دیگری همچون محدودیت در نقشه اطلاعات شناختی، ضعف در به خاطر آوردن بیش از یک الگو در یک زمان و فقدان تجربه مستقیم اشاره کرده اند.

Methods of Categorization, Cognitive Concepts, Ssighted, Blind, Semi-Blind., روش مقوله بندی, مفاهیم شناختی, نابینا, کم بینا, بینا