فاطمه بیاتانی - دکتری اقلیم شناسی
کرامت نژادافضلی - استادیار ژئومورفولوژی، دانشگاه جیرفت

رودخانه ها یکی از منابع اصلی تامین آب مصرفی می باشند. برای مدیریت بهتر این منابع اطلاع از روند دبی آنها و عوامل ایجاد کننده این روند ضروری می باشد. این تحقیق با هدف تحلیل و بررسی روند بارش و دبی در حوضه آبریز هلیل رود که یکی از حوضه های کم بارش و از بزرگترین حوضه های آبریز در ناحیه جنوب شرق کشور در استان کرمان قرار گرفته است انجام شد. در این تحقیق، روند تغییرات سالانه و فضلی دبی و بارش رودخانه هلیل رود با استفاده از آزمون ناپارامتریک من- کندال و آزمون پارامتریک تحلیل رگرسیون مورد ارزیابی قرار گرفته است. بدین منظور از داده های دبی و بارش رودخانه در ۶ ایستگاه هیدرومتری و باران سنجی حسین آباد، سلطانی، دهرود، دلفارد، زارین و کهنک طی دوره ۱۳۸۹-۱۳۶۱ استفاده گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که دبی سالانه در همه ایستگاه ها، دارای روند، نزولی در سه دهه اخیر بوده است. برآوردها بیانگر آن است که دبی سالانه در ایستگاه های کهنک، حسین آباد، دهرود، سلطانی، دلفارد و زارین به ترتیب به میزان ۵.۱، ۴.۲، ۱.۸، ۰.۶، ۰.۲۹ و ۰.۲۳ متر مکعب کاهش یافته است. تحلیل دو آزمون انجام شده بر روی دبی های فصلی بیانگر آن است که مقادیر دبی فصل های پاییز، زمستان، بهار و تابستان کاهش یافته است. بیشترین تفاوت نتایج آزمون های پارامتری و ناپارامتری در دبی فصل پاییز در ایستگاه زارین مشاهده گردید. بطوریکه مقادیر دبی ایستگاه زارین در فصل پاییز با توجه به آزمون ناپارامتری، کاهش و بر اساس تحلیل پارامتری افزایش یافته است. نتایج بررسی و تحلیل ایستگاه کهنک روند افزایشی را نشان می دهد. در بررسی روند بارش فصلی حوضه هلیل رود نتایج بیانگر روند کاهش در بارش فصل پاییز است. روند بارش در فصول زمستان، بهار و تابستان تقریبا مشابه به هم می باشد، بطوریکه هم روند افزایشی و هم روند کاهشی در بارش این فصول دیده می شود. البته در این فصول در برخی از ایستگاه های مورد مطالعه نتایج دو آزمون پارامتریک و ناپارامتریک متفاوت است. تفاوت نتایج آزمون های پارامتری و ناپارامتری در داده های بارش این فصول شاهید به دلیل تاثیر توزیع آماری داده های مزبور باشد.

آزمون روند، دبی، بارش، من- کندال، تحلیل رگرسیون و حوضه آبریز هلیل رود