محمد هادی ایمانیه
مسیح صدیق رحیم آبادی
مهسا رستمی چایچان
علیرضا صالحی

مقدمه: امور طبیعیه که شالوده و اساس سلامت و حیات انسان از دید طب ایرانی بر آن بنا نهاده شده است بر هفت اصل کلی استوار می باشند که ارکان، اولین آن ها است. گرچه پرداختن به مبانی علمی و عقلی این چهار رکن از مباحث فلسفه قدیم است، لیکن؛ به دلیل قطع ارتباط پویندگان این رشته با علوم پایه و پیش نیازهای طبیب سنتی و همچنین به دلیل تغییرات مفهومی و کاربردی واژگان در طول زمان، بررسی مفهومی و موضوعی آن ها از جمله گام های نخستین برای درک بهتر و ایجاد ارتباط با منابع و دانش طب ایرانی به شمار می رود. روش بررسی: در این تحقیق؛ یازده منبع طبی، پنج منبع فلسفی و چهار فرهنگ لغت مورد بررسی واقع شده اند که جمع بندی مطالب استخراج شده از آنها به صورت خلاصه و کاربردی در بخش نتایج و بحث منعکس گردیده است. یافته ها و نتیجه گیری: همان گونه که از مطالب این پژوهش بر می آید؛ گرچه ارکان (مایه ها، عناصر و اسطقسات) محدود به چهار کلمه آشنای آب، هوا، آتش و خاک هستند ولی، مفهوم اصلی و جایگاه وجودی آنها بسیار متفاوت با مفهوم عناصر امروزی (عناصر جدول مندلیف) و معانی امروزی آب، آتش، هوا و خاک است. شاید بتوان مفاهیم و خواص مرتبط با این مایه ها را به نوعی با ذرات زیر اتمی و بنیادین دانش فیزیک امروز مقایسه نمود.

Four elements, cosmic elements, primordial essences, elementary principles, temperament, Persian Medicine and Traditional Iranian Medicine., ارکان, عناصر, مایه ها, اسطقسات, مزاج, طب سنتی ایران, طب ایرانی