تحلیل محتوای مقالات جلد اول دایر ه المعارف پزشکی اسلام و ایران

در این پژوهش به تحلیل محتوای مقالات دایره المعارف پزشکی اسلام و ایران پرداخته شده است. این پژوهش از نوع کاربردی است و روش انجام آن تحلیل محتوا می باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل تنها جلد منتشر شده دایره المعارف پزشکی اسلام و ایران (جلد اول) است که حاوی ۳۸۹ مقاله می باشد و به علت محدود بودن جلدهای منتشر شده دایره المعارف، در این پژوهش نمونه گیری انجام نشد و کلیه مقالات جلد ۱ مورد بررسی قرار گرفت. برای گردآوری داده ها مقالات مورد مطالعه قرار گرفت و داده های مورد نیاز در سیاهه کنترلی که براساس سوالات اساسی پژوهش تنظیم شده بود، درج گردید. نتایج حاصل از این بررسی به این شرح است: مطالعه وضعیت پدیدآورندگان مقالات دایره المعارف نشان داد که اکثر آن ها (۴۳/۷۵%) دارای مدرک کارشناسی ارشد می باشند و زنان (۵۲/۳۴%) بیش از مردان (۴۷/۶۶%) در تولید مقالات مشارکت داشته اند. همچنین بیشتر پدیدآورندگان (۹۲/۱۹%) دارای ملیت ایرانی هستند. مطالعه وضعیت مقالات دایره المعارف نشان داد که از ۳۸۹ مقاله مورد بررسی، ۳۷۰ مقاله (۹۵/۱۲%) تالیف و ۱۹ مقاله (۴/۸۸%) ترجمه بوده است؛ از این بین، ۲۱۹ مقاله (۵۶/۳%) به موضوع اعلام و اشخاص، ۱۰۶ مقاله (۲۷/۲۵%) به موضوع مباحث خاص، ۴۱ مقاله (۱۰/۵۴%) به موضوع کتاب ها و تالیفات، ۱۵ مقاله (۳/۸۵%) به موضوع کلیات و ۸ مقاله (۲/۰۶%) به مباحث متفرقه تعلق دارند. هر مقاله به طور میانگین ۲.۶۴ صفحه از دایره المعارف را شامل می شود و در هر مقاله به طور متوسط ۱۶.۵۸ استناد به کار رفته است. همچنین، از بین مقالات مورد بررسی تنها در ۹۳ مقاله مجموعا ۱۰۶ تصویر به کار رفته است و ۲۹۶ مقاله فاقد تصویر می باشند. بررسی وضعیت استنادهای به کار رفته در مقالات دایره المعارف نشان داد که از کل ۶۴۵۱ استناد موجود در جلد ۱، بیشترین استنادات (۶۶/۹۸%) به زبان غیرفارسی صورت گرفته است و تنها ۳۳/۰۲% از استنادات به زبان فارسی می باشد و به طور کلی، زبان عربی با ۴۹/۳۱% بالاترین میزان استنادها را به خود اختصاص داده است. در بررسی تاریخ انتشار استنادات مشخص شد که بیشترین استنادها (۵۴/۱۵%) دارای تاریخ انتشار میلادی هستند و پس از آن به ترتیب تاریخ هجری شمسی (۳۶/۸%) و هجری قمری (۴/۸۴%) وجود دارند. بررسی ها نشان داد پربسامدترین پدیدآورندگان مورد استناد در مقالات، ابن ابی اصیبعه با فراوانی ۱۲۸ و پربسامدترین منابع مورد استناد کتاب عیون الانباء فی طبقات الاطباء (به زبان عربی) اثر ابن ابی اصیبعه با فراوانی ۱۲۳ می باشد. همچنین هیچ رابطه معناداری بین تعداد استنادها و ملیت نویسندگان مقالات یافت نشد؛ درحالی که مشخص شد بین زمان نشر و تعداد دفعات استناد، رابطه معنادار و مستقیم وجود دارد..

Keywords:

Content Analysis , Encyclopedia , Islamic Medicine , Medical Encyclopedia of Islam and Iran , تحلیل محتوا , دایره المعارف , پزشکی اسلامی , دایره المعارف پزشکی اسلام و ایران.