فاطمه حاجی نوروزی - دانشجوی دکتری باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، ایران
محمود حیدریان - دانشیار گروه باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد، ایران.
علیرضا خسروزاده - دانشیار گروه باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد، ایران.

در پژوهش حاضر سعی شده تا با استفاده از مطالعات آزمایشگاهی، اشتراکات ساختاری سفال های مس سنگ میانه منطقه چهارمحال و بختیاری که از نظر ویژگی های ظاهری شباهت زیادی با سفال مناطق خوزستان و فارس دارند، بررسی شود.. سفال­هایی با پخت مناسب و در طیف رنگی نخودی، کرم، سبز روشن، سبز نخودی و تعداد کمی نارنجی که به طور معمول با نقوش سیاه یا قهوه­ای روی زمینه نخودی، کرم یا سبز نخودی ظاهر شده بودند و نقوش روی این سفال­ها طرح­هایی مانند نقوش هندسی، خطوط موازی، مثلث­ها و نقوش نقطه­ای را شامل می­شد. استفاده از روش های آزمایشگاهی برای منشاء یابی این گونه های سفالی ضروری به نظر می رسید تا مشخص شود این سفال بومی بوده یا اینکه از طریق کوچروها وارد منطقه می شده است چراکه پاسخ به این گونه سوال ها می تواند تا حد زیادی برهمکنش های فرهنگی بین جوامع ساکن در فلات ایران در دوره مس سنگ میانی را نیز مشخص کند. به همین منظور، تلفیقی از روش های میدانی و آزمایشگاهی بکار بسته شد. ۳۲ قطعه سفالی جمع آوری شده از سطح محوطه های مس سنگ میانه مناطق چهارمحال و بختیاری (منطقه اصلی) و خوزستان و فارس (مناطق شاهد) با انجام آزمایش های پتروگرافی و طیف­سنجی پلاسمای جفت شده القایی ((ICP-OES، تجزیه وتحلیل شدند. بعد از انجام آزمایش­ها و با مقایسه چند عنصری بین نمونه های چهارمحال و بختیاری و نمونه های مشابه از لحاظ ساختاری، این نتیجه حاصل شد که نمونه های خوزستان و فارس طبیعتا در همان مناطق که به ترتیب خاستگاه سفال شوشان و باکون هستند، تولید می شده­اند؛ اما نمونه های چهارمحال و بختیاری با وجود شباهت های بسیار از لحاظ ظاهری و فنی با مناطق همجوار، در خود چهار محال و بختیاری و در محدوده همان محوطه ها تولید شده اند. در واقع تولید سفال اگرچه با تاثیر از فرهنگ های همجوار ساخته شده اما این تاثیرپذیری به دلیل کوچ سفالگران به منطقه و یا انتقال فن آوری ساخت سفال در اثر همین حرکات کوچروی بوده است.

منشاء یابی, مس سنگ میانه, چهارمحال و بختیاری, پتروگرافی, ICP-OES