رسول بشاش کنزق - عضو هیئت علمی پژوهشکده زبان شناسی، کتیبه و متون پژوهشگاه میراث فرهنگی

اصطلاح خط فارسی میانه یا پهلوی ساسانی و پارسیک، چه از نوع کتیبه­ای و چه کتابی آن، برای همه محققین خط و زبان، به خصوص محققین خط و زبانشناسی تاریخی و همچنین باستان­شناسی و تاریخ، آشنا است. لیکن یک مورد از انواع خط پهلوی، خطی است معروف به خط پهلوی شکسته، که در زمان خودش خطی بسیار روان و راحت برای کاتبان، اما بسیار دشوار و ثقیل برای محققین و خط­شناسانی که اکنون اقدام به خوانش آن می­کنند. این نوع خط برروی دو دسته مجموعه­آثار مربوط به اواخر دوره ساسانی تا اوایل دوران اسلامی (قرون ۷ تا۹ میلادی) به­دست می­آید؛ دسته اول پاپیروس و پوست­نوشته­های مربوط به زمان تصرف مصر، توسط خسروپرویز (۶۲۸-۵۹۱ میلادی) است که در الفنتاین مصر به­دست آمده است و در حدود سال ۱۹۳۸ توسط هنسن  (O.Hanson)خوانده شده­ است. دسته دوم سفال­نوشته­هایی است که به­نام خرده­سفال­های نوشته­دار یا استراکا(Ostraca) معروف است و به­طور معمول در بررسی­ها و حفاری­های محوطه­های باستانی به­دست می­آید. معروف­ترین این خرده­سفال­نوشته­ها، خرده­سفال­نوشته­های چال­طرخان عشق­آباد نزدیک ری است که در سال­های ۱۹۳۴-۱۹۳۶ توسط اریک اشمیت و جرج میله، به دست آمد و در کتاب گچبری­های چال­طرخان عشق­آباد نزدیک ری، توسط دبورا تامپسون ( (Deborah Thompse انتشار یافت، و همچنین سفال­نوشته­های اطراف ورامین که در سال ۱۹۲۶ توسط هرتسفلد  (Herzfeld)به­دست آمد و بدون خوانش در مجموعه(C.I.I.Vol.IV,V)  معرفی شد. بیشتر این خرده­سفال­ها هم در سال ۱۹۹۲ توسط وبر ((D.Weber خوانده و منتشر شد. خرده­سفال­های تپه میل ورامین، قصر ابونصر شیراز و همچنین، خرده­سفال کتیبه­دار تپه هگمتانه، که در سال ۱۳۶۳ طی کاوش­های باستان­شناسی از این تپه به­دست آمده است، از همین نوع هستند. 

تپه هگمتانه, خرده سفال نوشته دار, استراکا Ostraca , خط شکسته پهلوی, زبان