سمیه نوغانی - کارشناس ارشد مرمت اشیاء تاریخی فرهنگی، دانشگاه هنر اصفهان
سید محمد امین امامی - استاد دانشگاه هنر اصفهان

در این مقاله سفال جلینکی به عنوان یکی از انواع سفال های دوره اشکانی مورد مطالعه قرارگرفته است. مواد اولیه و کیفیت فرآوری و شرایط پخت سفال، عواملی تاثیرگذار در استحکام و پایداری این ماده بوده است. استفاده از روش های هدفمند آنالیزهای شیمیایی به منظور بررسی این عوامل و در واقع ساختارشناسی سرامیک های تاریخی، علاوه بر آشکارسازی ارزش های نهفته در این آثار، از نظر شناخت فن آوری تولید و شناخت تاریخ آن و همچنین از نظر اتخاد شیوه های مناسب حفظ و مرمت میراث تاریخی و فرهنگی موثر خواهد بود. بررسی کانی شناسی ساختار سفال جلینکی با استفاده از پتروگرافی، آنالیز پراش اشعه X و میکروسکوپ الکترونی روبشی SEM-EDX نتایج جالب توجهی از تکنولوژی تولید و شرایط پخت این گونه سفال به دست می دهد. استفاده از دانه بندی مناسب مواد اولیه، فرآوری کوارتز به صورت ریزدانه با پراکندگی یکسان در تمام بافت در فرایند تولید خمیر اولیه تهیه سفال و شکل گیری کانی های ثانویه ای چون آنورتیت، گلنیت، دیوپسید و انستاتیت (آهن دار) و شبه مولایت در برخی نمونه ها در محدوده دمای پخت ۹۵۰ تا ۱۰۰۰ درجه سانتی گراد، همچنین تشکیل اکسیدهای متنوع آهن در شرایط اکسیداسیون و احیا به ترتیب هماتیت و مگنتیت از ویژگی های ساختاری این نوع سفال است. فرضیه نوین ارائه شده در خصوص ساختار لایه ای یا ساندویچی در سفال های جلینکی در این مقاله، به شکل گیری فاز آمورف شیشه سازی با ساختار پلیمری (Si-O)n پرداخته که عامل استحکام و همچنین ایجاد طنین صدای فلزی است.

آرکئومتری, آنالیز دستگاهی (پتروگرافی, پراش اشعه ایکس), ساختارشناسی, سفال, سفال جلینکی, میکروسکوپ الکترونی