حسن کریمیان - استادیار گروه باستانشناسی دانشگاه تهران
غلامعلی باغبان کوچک - عضو هیات علمی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان

اطلاعات بدست آمده از منابع مکتوب، حفریات و بررسیهای سطحی محدود باستانشناسانه و مطالعات محیطی در شهرهای ساسانیان تا حدودی ویژگیهای فضایی آنها را روشن و در تعیین هویت کالبدی و بصری این شهرها موثر گشته اند. با این همه، هنوز شهر های فراوانی از این دوران وجود دارند که نام آنها در منابع مکتوب آمده، لیکن تا کنون کشف نگشته اند. هچنین هستند شهر هایی که، علیرغم نقش منحصر به فردشان در تاریخ این سرزمین، جز صفحات و گاها سطوری چند، اطلاعات دیگری از آنها در دست نیست. یقینا شهر باستانی «ایوان کرخه» یکی از نمونه های دسته اخیر است که در نوشتار حاضر مورد معرفی قرار می گیرد. این شهر، که با مساحتی قریب سه برابر شوش باستان به امر پادشاه ساسانی در نیمه اول قرن چهارم میلادی احداث گردیده، یکی از معتبرترین مراکز حکومتی در جنوب غرب ایران بزرگ به شمار می آمد. در این مقاله تلاش گردیده تا با اتکاء به نتایج مطالعات باستانشناسی نگارندگان در محدوده ای به وسعت تقریبی ۸۰۰ هکتار از عرصه و بخشهای حومه ای این ابرشهر دنیای باستان، تصویری هر چند کلی از سازمان فضایی و عملکرد آن ارائه گردد. گاهنگاری کلیه محوطه های تاریخی در محدوده مورد مطالعه نیز از جمله نتایج ارزشمند تحقیق حاضر است.

ایوان کرخه, شهر شاهی, شهرهای ساسانیان, فضاهای شهری