پریوش اکبری - دانش آموخته دوره دکتری باستان شناسی دانشگاه تهران
هایده لاله - استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه تهران
علی شجاعی اصفهانی - دانشجوی دوره دکتری باستان شناسی دانشگاه تهران

حمام های عمومی در زمره ابنیه عام المنفعه ای هستند که با ظهور دین اسلام،که مقدمه بسیاری از فرائضش تطهیر است، در سراسر قلمرو اسلام گسترش یافتند. متاسفانه از آغاز دوران اسلامی تا قرن هشتم هجری قمری، نمونه ای پابرجا از حمام های عمومی در ایران باقی نمانده است، اما از دوره صفوی و به ویژه دوره قاجار حمام های عمومی بسیاری در سراسر ایران هنوز پابرجاست. یکی از شهرهایی که تعداد زیادی حمام عمومی قدیمی در آن وجود دارد، قزوین است. از حمام های پیش از دوره صفوی در این شهر نمونه پابرجایی نمیشناسیم و در متون کهن پیش از این دوران نیز به جز نام حمام قمک و حمام مسلم به نام دیگری برنمیخوریم، اما منابع دوره صفوی به احداث حمام های متعدد در شهر در این دوره اشاره کرده و جهانگردان خارجی هم، که در این عصر از قزوین دیدن کرده اند، به تعدد و زیبایی گرمابه های عمومی این شهر اشاره کرده اند. امروزه از دوره صفوی حمام های بلور و قجر برجاست که هردو مرمت و بازسازی شده و به موزه تغییر کاربری یافته اند. در دوره قاجار نیز تعداد زیادی گرمابه در قزوین احداث شد. ادیب الممالک، دولتمرد دوره قاجار، از ۵۰ باب حمام عمومی در شهر قزوین در زمان خود یاد کرده که ۱۵ باب از آنها در زمره حمام های مشهور بوده اند. یکی از حمام های مشهوری که وی از آن نام میبرد حمام حاج میرحسن است . این حمام، که قدیمی ترین حمام به جا مانده از دوره قاجار است، در سال های اخیر مرمت و بازسازی شده و در حال حاضر به موزه و فرهنگسرا تغییرکاربری یافته است.

آب, حاج میرحسن, حمام, قاجار, قزوین, معماری