میثم خاوری - گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
محمدعلی بهدانی - گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
حمیدرضا فلاحی - گروه پژوهشی گیاه و تنش های محیطی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

به منظور بررسی اثر تراکم کاشت و مصرف کودهای دامی و شیمیایی بر خصوصیات رشدی و محتوی کلروفیل گیاه دارویی اسفرزه (Plantago ovata Forsk) آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی سرایان در بهار و تابستان سال ۱۳۹۶، به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل تراکم گیاهی (۲۰، ۴۰ و ۶۰ بوته در متر مربع) و مصرف منفرد یا تلفیقی منابع کودی (۴۰ تن در هکتار کود دامی (کود گاوی)، ۴۰ کیلوگرم در هکتار کود شیمیایی از منبع کود کامل NPK،۴۰ تن کود دامی +۲۰ کیلوگرم کود شیمیایی، ۲۰ تن کود دامی +۴۰ کیلوگرم در هکتار کود شیمیایی به همراه تیمار عدم مصرف کود به عنوان تیمار شاهد) بودند. صفات اندازه گیری شده شامل ارتفاع بوته، تعداد برگ در بوته، عملکرد تک بوته، عملکرد بیولوژیک، عملکرد بذر، شاخص برداشت، شاخص سبزینگی (عدد SPAD) و محتوی کلروفیل (a، b و کل) و کاروتنوئید برگ بودند. اثر تراکم گیاهی روی وزن خشک بوته، عملکرد بیولوژیک، عملکرد بذر و محتوی کلروفیل b معنی دار بود. بیشترین عملکرد بیولوژیک و بذر (به ترتیب ۲۰۸۰ و ۶/۸۰۶ کیلوگرم در هکتار) از تراکم کاشت ۶۰ بوته در مترمربع و بیشترین محتوی کلروفیل برگ از تراکم ۲۰ بوته در مترمربع به دست آمد. اثر کاربرد کودهای دامی و شیمیایی در مورد همه صفات به جز وزن خشک تک بوته و اثر متقابل تیمارهای آزمایشی در مورد تمامی شاخص های مورد بررسی در سطح آماری پنج درصد غیرمعنی دار بود. از آن جایی که در بین تیمارهای کودی بالاترین عملکرد دانه از تیمار ۴۰ تن در هکتار کود دامی به دست آمد می توان بیان کرد که گیاه اسفرزه سازگاری مناسبی به سیستم های زراعی کم نهاده (به لحاظ استفاده از کودهای شیمیایی) دارد.

شاخص سبزینگی, کاروتنوئید, کلروفیل, کود دامی