بهزاد حمیدیه

هرکسی که تلاش می کند بنیادهای اقتصادی فلسفه پول را بررسی کند، فورا با مشکلات عدیده ای ; مواجه می شود. اولین مشکل عبارت از ترک دعوای خود زیمل در مقدمه است که می گوید «هیچ خط واحدی از این تحقیقات را به عنوان بیانی [نهایی] درباره علم اقتصاد، مورد نظر نگرفته ایم». این بیان در تبلیغ شخصی کتابش که اول بار به سال ۱۹۰۰ به بازار آمد قویا ادا شد. در جمله آغازین، زیمل اظهار می کند که این کتاب، «کتابی است که در آن، تلاش کرده ام بنیادهای عقلی و اهمیت عقلی زندگی اقتصادی را تبیین کنم». بنابراین، این کتاب مستقیما با نظریه اقتصادی به خودی خود، سروکار ندارد. این عبارت، دوباره در «مقدمه»، مورد تایید واقع می شود. پدیده های اقتصادی ارزش، مبادله، تولید و مانند آن «که علم اقتصاد از منظری خاص بدانها می نگرد، در اینجا از زاویه دیگری مورد بررسی قرار خواهد گرفت». زیمل می پرسد چه «توجیه خاصی برای ملاحظه این پدیده ها صرفا به مثابه حقایق اقتصادی» وجود دارد. این مسئله در مورد دیگر بررسی ها که به طور تک بعدی و از زاویه یک رشته خاص بر روی پدیده ها انجام می شود نیز برقرار است، مثلا: اینکه دو نفر، محصولاتشان را با یکدیگر مبادله می کنند، به هیچ وجه، امری صرفا اقتصادی نیست. چنین امری یعنی امری که محتوایش بنابر تصویری که علم اقتصاد از آن ترسیم می کند از میان می رود و جود خارجی ندارد. روی هم رفته چنین مبادله ای را درست به همان اندازه که امری اقتصادی است می توان به مثابه واقعیتی روانشناختی نیز لحاظ نمود یا واقعیتی که از تاریخ اخلاق بیرون می آید یا حتی به مثابه واقعیتی زیباشناختی. حتی وقتی مبادله، به صورت یک واقعیت اقتصادی لحاظ می شود، باز هم به بن بست نمی رسد؛ بلکه حتی در این قالب، موضوع مطالعه ای فلسفی می شود، مطالعه ای که پیش شرط های آن را در مفاهیم و واقعیات غیراقتصادی و نیز تبعاتی را که برای ارزش ها و روابط غیراقتصادی دارد مورد بررسی قرار می دهد. بنابراین، رویکرد زیمل به موضوع مورد بحثش به جهت گیری یک رشته واحد محصور نمی شود، بلکه تحقیقی میان رشته ای است.

ابعاد اقتصادی, فلسفه ی زیمل