مریم قدم خیر - دانشگاه رازی
سعید عباسی - دانشگاه رازی
روح اله شریفی - دانشگاه رازی
اکرم فاطمی - دانشگاه رازی

 بیماری پاخوره با عامل Gaeumannomyces tritici، یکی از مخرب ترین بیماری های ریشه گندم در سراسر جهان است. از این رو ارائه راهکاری مدیریتی جهت کنترل این بیماری، بسیار ضروری به نظر می رسد. هدف از این پژوهش بررسی نقش تغذیه با گوگرد و اثر باکتری تیوباسیلوس بر وقوع بیماری پاخوره گندم بود. بدین منظور، ابتدا خصوصیات فیزیکی-شیمیایی خاک مورد آزمون ارزیابی شد. گوگرد در غلظت های صفر، دو، چهار و هشت گرم بر کیلوگرم با خاک مخلوط شد و به سه صورت مورد مصرف قرار گرفت. در یک تیمار، خاک غنی شده با غلظت های مختلف گوگرد بلافاصله با بیمارگر مایه زنی و مورد کشت گندم قرار گرفت، در تیمار دوم خاک غنی شده با غلظت های مختلف گوگرد به مدت دو ماه در گلخانه نگه داری شد و سپس مایه زنی و کشت شد. در تیمار سوم نیز خاک غنی شده با غلظت های مختلف گوگرد با باکتری تیوباسیلوس تیمار شد و بلافاصله مایه زنی و کشت انجام شد. تجزیه خاک مورد آزمایش نشان داد این خاک آهکی بوده و pH آن ۲۴/۷ یعنی نسبتا قلیایی است. میزان دسترسی نیتروژن و عنصر روی آن مناسب بود، ولی غلظت عناصر آهن، مس و تا حدودی فسفر خاک کم بود. نتایج نشان داد که غلظت های مختلف گوگرد به صورت کشت بلافاصله و نگه داری دو ماهه اثر معنی داری در کاهش بیماری پاخوره نداشتند، اما در تیمار همزمان گوگرد و باکتری تیوباسیلوس در غلظت هشت گرم بر کیلوگرم خاک شدت بیماری حدود ۴۵ درصد کاهش یافت. تیمار خاک با گوگرد در غلظت دو گرم بر کیلوگرم خاک با و بدون نگه داری دو ماهه وزن خشک گیاه را به ترتیب ۲۰ و ۲۵ درصد افزایش داد ولی افزایش بیشتر غلظت اثری بر افزایش رشد گیاه نداشت. در تیمار گوگرد و باکتری تیوباسیلوس با افزایش غلظت گوگرد، وزن خشک گیاه ۲۵ درصد افزایش داشت. در مجموع، ترکیب گوگرد و باکتری تیوباسیلوس می تواند به عنوان رهیافتی امیدبخش در مهار پاخوره و بهبود رشد گندم مدنظر قرار گیرد.

پاخوره غلات, تیوباسیلوس, گوگرد, pH