ابراهیم اسعدی اسکویی - استادیار پژوهشکده اقلیم شناسی و تغییر اقلیم، پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو، مشهد، ایران
سعیده کوزه گران - دکترای هواشناسی کشاورزی، گروه تحقیقات هواشناسی کاربردی مشهد، ایران
محمد رضا یزدانی - استادیار موسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران
اصغر رحمانی - دانشجوی دکتری خاک شناسی، دانشگاه تهران، ایران

ارزیابی صحیح نوسانات تبخیروتعرق در سناریوهای مختلف هواشناسی نقش مهمی در مدیریت بهینه منابع آب دارد. تحلیل­های احتمالاتی با احتمال وقوع متفاوت می­توانند باعث افزایش انعطاف­پذیری در تصمیم­گیری و بالا بردن ضریب اطمینان تصمیمات گردد. به این منظور، تغییرات مقادیر تبخیروتعرق گیاه برنج در سه تاریخ کشت متفاوت و با چهار احتمال وقوع متفاوت ۷۵، ۵۰، ۲۵ و ۱۰ درصد، با استفاده از معادله فائو پنمن مانتیث و داده های هواشناسی ۱۰ ایستگاه با دوره آماری ۳۰ ساله (۲۰۲۰-۱۹۹۰) محاسبه گردید. همچنین احتساب ضریب گیاهی برنج در مراحل مختلف رشد، در دوره­های ۱۰ روزه به صورت میانگین بر اساس مدل ویبول برآورد و محاسبه شد. این احتمالات معرف حدود احتمالی مقادیر مورد انتظار تبخیروتعرق در سناریوهای مختلف سال­های تبخیروتعرق کم، متوسط، پرتبخیروتعرق و بسیار پر تبخیروتعرق می باشد. نتایج نشان داد، در تاریخ­های کشت مختلف برنج در مناطق عمده برنجکاری گیلان و مازندران در سال­های متوسط تا بسیار پر تبخیروتعرق از ابتدای دوره رشد تا مرحله پایانی اختلاف نسبتا ثابتی با حدود ۱ تا ۲ میلی متر در روز بسته به منطقه در طول کل فصل مشاهده می شود. در مناطق عمده شالیکاری و در سال­های کم تبخیروتعرق نیاز آبی نسبت به سال­های متوسط، پر تبخیر تعرق و بسیار پر تبخیر و تعرق دارای اختلاف قابل توجهی است که از شرق به غرب کاهش می­یابد به طوری که در استان گلستان با اختلاف تقریبی ۳۰ درصد بیش از سایر مناطق به حداکثر می­رسد. در وضعیت زودکاشت نسبت به وضعیت دیرکاشت در عمده مناطق غربی و مرکزی سواحل کاهش ۱۰ درصدی مصرف آب دیده می­شود. در مقیاس کل فصل رشد در گرگان، تبخیروتعرق در وضعیت­های مختلف تاریخ کشت بطور متوسط ۲۰ درصد (۱۳۰۰ متر مکعب) بیشتر از عمده مناطق گیلان و مازندران می­باشد. در وضعیت کاشت به موقع، نیاز خالص آبیاری سال های با تبخیروتعرق بسیار زیاد نسبت به سال­های متوسط در حدود ۲۰۰۰ متر مکعب در هکتار بیشتر است. در سال­های با تبخیروتعرق بسیار زیاد اتخاذ دیر کاشت موجب افزایش بیش از ۲۱۰ میلی متر در نیاز خالص آبیاری شود. با توجه به نتایج به دست آمده مشخص گردید در صورت وجود پیش بینی­های اقلیمی دال بر گرم بودن فصل برنجکاری بهتر است که نوع مدیریت آبیاری با آب موجود با محاسبات سال های پر تبخیر و تعرق متناسب شود.

تبخیر و تعرق, تحلیل های احتمالاتی, گیاه برنج, نیاز آبی