تحلیل الگوهای گردشی موثر بر بارش های رگباری ناحیه کوهپایه ای داخلی ایران

اهداف: هدف تحقیق، شناسایی الگوهای گردشی سطوح میانی جو بارش­های رگباری در ناحیه کوهپایه­ داخلی ایران است. روش: به منظور فوق، داده­های از ۳۰ ساله (۲۰۱۴-۱۹۸۵) کدهای هواشناسی جهانی ۸۰ تا ۹۹ ایستگاه­های هم­دید سازمان هواشناسی کشور استفاده شد.. بارش رگباری هم­دید، بارشی است که حداقل در ۵۰ درصد ایستگاه­ها حادث شود. بنابراین، ۸۰ رگبار مشترک مبنای شناسایی الگوهای جوی است که با روش تحلیل مولفه اصلی و خوشه ­بندی در تراز ۷۰۰ هکتوپاسکال تعیین شد. یافته­ ها/ نتایج: از ۷ الگوی گردشی به دست آمده در اثر خوشه ­بندی، بیشترین تعداد روزهای رگباری، از الگوی جوی اول تراز ۷۰۰  هکتوپاسکال در ماه مارس، آوریل و می (فصل بهار) تبعیت می­ کند. بیشترین مقادیر بارش این الگو در نواحی غربی و شمال غرب منطقه پدید آمده است. این الگو حاکی از شکل ­گیری مرکز کم ­ارتفاع عمیق و قوی بسته در دریای سیاه است که باعث شیو ژئوپتانسیل در منطقه و توسعه امواج کژفشار در مناطق شرقی ناوه  می ­شود. بسته بودن مرکز کم ­ارتفاع (سرد چال) باعث کندی حرکت سامانه­ های غربی در کوهپایه داخلی ایران و ادامه بارش­­ها شد. با بررسی الگوهای گردشی سطح زمین، نواحی غربی و شمال غرب منطقه مطالعه ­شده در این الگو، تحت تاثیر پرفشار ۱۰۲۵ هکتوپاسکال غرب اروپا و نواحی شرقی منطقه تحت تاثیر مرکز کم ­فشار قرار دارد. در این الگو وجود پشته قوی در شمال دریای مدیترانه و سرد چال در شرق دریای سیاه، باعث تقویت وضعیت  کژفشار در سطح زیرین جو شده است. بنابراین، با توجه به همگرایی زیاد در تراز پایین، مهیا بودن شرایط برای صعود و تاوایی مثبت بالا و واگرایی در تراز میانی جو، بارش­های رگباری مناسبی (بیش از ۴۰ میلیمتر)، عمدتا در نواحی شمال غرب منطقه می ­ریزد. در این الگو، زبانه ­های پر فشار، رطوبت را از دریای خزر به شمال غرب و غرب منطقه منتقل کرده و نقش حرکت چرخندی سیستم جنوب غربی در تقویت رطوبت از دریای عرب و خلیج فارس به منطقه مشهود است. نتیجه­ گیری: بارش­های رگباری مرتبط با  سرد چال یا مرکز کم­ ارتفاع عمیق در لایه ­های فوقانی جو است. همچنین، وجود پشته قوی غرب اروپا و ریزش هوای سرد عرض بالا باعث تقویت مرکز فرابار در تراز پایین شده و زبانه ­های آن، جریانات شمالی و تزریق رطوبت خزری را به نواحی غربی منطقه مطالعه­ شده موجب می ­شود. همچنین، روزهای رگباری کوهپایه داخلی مرتبط با سیستم کم ­فشار جنوب و جنوب غربی و همگرایی سطوح پایین است.

Keywords:

بارش رگباری , الگو های گردشی , تحلیل مولفه اصلی و خوشه بندی , کوهپایه داخلی ایران